0 ‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy
_______ bo*liiiishi, 2012 yil
_______ _______
M a ’m iriy —
hududiy birliklar
Hudud
m ay-
doni,
ming
kv.km.
Aholisi,
ming
kishi
tumanlar
shahar
posyolka-
lari
qishloq
fuqarolik
yig‘inlari
qishloq
aholi
punktlari
0 ‘zbekiston
Respublikasi
448,9
29 559,1
158
985
1844
11154,0
Q oraqalpog'iston
Respublikasi
166,6
1 693,6
14
26
138
1130,0
A ndijon
4,3
2 714,2
14
78
90
456,0
Buxoro
40,3
1 707,6
11
62
120
1470,0
Jizzax
21,2
1 186,1
12
42
100
519,0
N avoiy
111,0
881,7
8
38
54
594,0
N am angan
7,4
2 420,4
11
120
91
403,0
Sam arqand
16,8
3 327,2
14
88
125
1865,0
Sirdaryo
.
4,2
739,3
8
21
71
264,0
Surxondaryo
20,1
2 219,6
13
114
112
865,0
Toshkent
15,3
2 670,7
14
18
167
963,0
F arg'ona
6,8
3 281,3
15
197
164
1020,0
X orazm
6,1
1 629,2
10
58
98
559,0
Q ashqadaryo
28,6
2 777,8
13
123
148
1046,0
Toshkent shahri
-
2 310,4
1
-
-
-
J a d v a l O 'zb ekisto n R esp u b lika si D a vla t sta tistika q o ‘m ita s i m a ’/um ot/ari
asosida tuzilgan
U shbu rayonlashtirishdan farqli ravishda, geograf o lim
A .S.Soliev 0 ‘zbekistonni quyidagicha 6 ta iqtisodiy rayonga
ajratadi. U lar quyidagicha:
1. T oshkent (T oshkent shahri va T oshkent viloyati);
2. F arg ‘o n a (F arg ‘ona, A ndijon va N am an g an viloyatlari);
178
3. Z arafshon (B uxoro, N avoiy va S am arqand viloyatlari);
4. M irzach o ‘1 (Sirdaryo va Jizzax viloyatlari);
5. Janu biy (Q ashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari);
6. Q uyi A m udaryo (Q oraqalpog‘iston Respublikasi va
X orazm viloyati
Biz respublikani iqtisodiy rayonlashtirishni ayn an shu
taxlitda berishni lozim k o ‘rdik.
J . O 'zbekiston iqtisodiy rayonlarining o'ziga xos xususi-
ya tla ri
0 ‘zbekiston Respublikasi m a 'm u riy -h u d u d iy jih a td a n h o -
zirda 6 ta iqtisodiy rayon, 12 ta viloyat, bitta respublika va
158 ta tum an, 985 ta sh ah ar posyolkalari,
11154,0 ta
qishloqlardan iborat (1-jadvalga qarang). Iqtisodiy rayonlar
ichida Toshkent iqtisodiy rayoni-respublikada eng rivojlangan
hu du dlarn i o ‘z ichiga olgan b o ‘lib, uning tarkibiga T oshkent
viloyati va T oshkent shahri kiradi. U m u m iy m aydoni 15,6
m ing km ., kv., aholisi 4981,1 m ing kishi, zichligi 1 km ., kv
joyga 319,3 k ishidan (2012 y) iborat. Bu jih atd an , y a’ni
aholisining
k o ‘pligi,
zich joylashganligi,
qulay iqtisodiy
geografik o ‘rin ni egallashi, poytaxt m intaqasi ekanligi bilan
iqtisodiy rayon boshqa rayonlarga nisbatan yaqqol ajralib
turadi.
T oshkent iqtisodiy rayoni 0 ‘zbekistonning shim oliy-
sharqiy qism ida, G ‘arbiy T yanshan tog ‘lari b ilan Sirdaryoning
o ‘rta oqim i oralig‘ida joylashgan. Shuningdek, uning m aydoni
F arg‘ona
vodiysi,
M irzacho ‘l
va
Janu biy
Q ozog‘iston
(C h im k en t viloyati) tekisliklari oralig‘idagi h u d u d larn i egal-
laydi. Iqtisodiy rayonni shim oliy va shim oli-sharqiy to m o n d an
Pskom , U gom , C ho tq ol, Q uram a tizm alari oT ab turadi. Bu
to g ’lam ing eng baland joyi Pskom tizm asidagi B eshtor tog h d ir
(4299 m ). Tabiiy resurslarga boy, tabiiy sharoitiga k o ‘ra ikki
q ism dan iborat, y a’n i tekislik va tog ‘ qismi. Tekislik qism i tog 1
oldi
rayonlaridan
boshlanib,
Sirdaryogacha
c h o ‘zilgan,
C h irc h iq -O h a n g aro n daryolarining vodiysini egallagan holda,
dengiz sathidan 250-450 m e tr balandlikka to 'g 1!! keladi. Bu
yerda sovuqsiz kun lar 200 va u n d a n h a m k o ‘p ro q davom
179
etadi, vegetatsiya davrida quyoshdan keladigan issiqlik m iqdori
4100-4500 gradusga etadi. Y og‘in m iqdori to g ‘ oldida 350-400
m m , tog ‘larda 500 m m gacha tushadi.
Iqtisodiy rayonning suv resurslari C h irch iq daryosiga
qurilgan C horvoq suv om bori, m aydoni 40 km .kv. u m um iy
suv hajm i 1,5 m lrd m e tr kub ham da O hangaron daryosiga
qurilgan T uy abo‘g ‘iz suv o m b o rid a 250 m ln m etr kub suv
t o ‘planadi. C hirchiq daryosi va u ning irm oqlari m intaqa
aholisi va x o ‘jaligining suv resurslariga b o ‘lgan ehtiyojini
ta ’m inlaydi. Tabiiy resurslarlardan k o ‘m ir, qora va rangli
m etallar, qurilish m ateriallari, qim m atb aho m etallarga boyligi
h am m in taq ani respublikada rivojlangan sano at rayoniga
aylanishiga sabab b o ‘lgan.
T oshkent iqtisodiy rayoni tashkil etilishida uning sanoat
va qishloq xo‘jaligi tarm oqlari m u h im o ‘rin tutadi. Iqtisodiy
rayon respublikada sanoat tarm oqlari tarkibining xilm a-xilligi
va uning taraqqiy etganligi h am da yirik xom ashyo bazasiga ega
ekanligi bilan ko‘zga tashlanadi. Ju m ladan , T oshkent iqtisodiy
rayonida m ashinasozlik, qora va rangli m etallurgiya, kim yo,
yoqilg‘i energetika, qurilish, yengil va oziq -o vq at sanoat
tarm oqlari rivojlangan b o ‘lib, m intaq aga respublika sanoat
m ahsuloti hajm ining 27,6 foizi,
yalpi
qishloq x o ‘jaligi
m ahsulotining 13,1 foizi, asosiy qurilish ishlarining 27,8 foizi
to ‘g ‘ri keladi.
Iqtisodiy rayonda 0 ‘zbekistoning yirik sanoat korxonalari.
joylashgan b o ‘lib, bu lardan « B E K T E M IR S P IR T E K S P Y E -
R IM E N T A L Z A V O D I XJ» etil spirti, oziq-ovqat spirti ishlab
chiqarishga ixtisoslashgan b o ‘lsa, «C O C A -C O L A IS H IM L IG I
U Z B E K IS T O N , L T D QK» alkogolsiz ichim hklar, «Q U Y U V -
M E X A N IK A Z A V O D I SHK » te m ir y o ‘l vagonlariga ehtiyot
qism lar, tem ir y o 6l yuk vagonlarini ta ’m irlash, «D O Y C H E
K A B EL A G T A S H K E H T QK» elektr asboblariga kom plekt
u ch u n provod va shnurlar, sh ahar telefon aloqa kabeli,
ulangan izoliyasiyasiz o*tkazgichlar, «T T Z -M etall QK» trak-
torlarni ta ’m irlash u ch u n ehtiyot qism lar, trak to r pritseplari,
trak to r pritseplari u ch u n detallar, «U Z CLAAS A G R O ХК»
traktorlar, d o n yig‘adigan m ashinalar, yig‘ib presslagich,
« T O S H K E N T T R A K T O R ZA V O D I XJ» avtom obil tashish
180
u ch u n yarim pritseplar, trak to rlam i t a ’m irlash u ch u n ehtiyot
qism lar,
trak to rlar
k on teynerlar
tashish
u ch u n
yarim
pritseplar, ekskavatorlar, trak to r pritseplari, «U Z K A B E L QK»
la k -b o ‘yoq m ahsulotlari, o ‘ram a p rovodlar va yem alprovodlar,
m ebel, k arto n qutilar ishlab chiqaradi. B u nd an tashqari,
«O lm aliq Т М К » O AJ (m is m ahsu lo ti sink m ahsuloti),
«T ransform ator»,
«C hirchiqishm ash»,
«O hangaronsem ent»,
«Bekobodsem ent»,
«Angren
k o ‘m ir
koni»
va
« 0 ‘zm etkom binat»
birlashm alari
iqtisodiy
rayon
sanoati
rivojlanishiga m unosib hissa q o £shishm oqda.
Iqtisodiy rayon m ashinasozligida qishloq x o ‘jaligi m aslii-
nalari, xususan, paxtachilik m ajm ui bilan b o g liq trak to rlar va
un ing ehtiyot qism larini ishlab chiqarish m u h im o ‘rin tutadi.
Shuningdek,
k o ‘plab
elektrotexnika,
kim yo
m ahsulotlari
tayyorlanishida yuqorida nom lari keltirilgan korxonalarning
m unosib hissasi bor. Iqtisodiy rayon xo‘jaligida sanoat bilan
birga qishloq x o ‘jaligi h am alohida aham iyatga ega. Q ishloq
x o ‘jaligi yalpi m ahsulotiga k o ‘ra iqtisodiy rayon respublikada
yetakchi hisoblanadi. Q ishloq x o ‘jaligida donli ekinlar, paxta,
kartoshka, m eva, sabzavot va poliz ekinlarining k o ‘plab
ekilishi
bois
h am
hudu d
yalpi
m ahsulotida
qishloq
x o ‘jaligining ulushi 25 foizni tashkil etadi. Iqtisodiy rayonning
shim oliy-sharqiy qism lari chorvachilik u ch u n qulay b o ‘lsa,
to g ‘
oldi
yerlari
lalm ikor
dehq onchilik
qilish
u ch u n
O h ang aron va C h irch iq daryolarining vodiylari sug‘orm a
dehqonchilik u c h u n yetarli shart-sh aro itg a ega.
T ransport tarm o qlarinin g barcha tu ri yaxshi rivojlangan,
m in taq a respublikada m u h im tran sp o rt tuguni vazifasini h am
o ‘taydi. C h u n k i, u yaqin va u zo q xorij m am lakatlarini o ‘zaro
bog‘lovchi te m ir va avtom obil y o ‘llari m arkazida joylashgan.
Iqtisodiy rayon taraqqiyotida respublika poytaxti T oshkent
shahrining aloh ida o ‘m i bor.
T oshk ent shahri iqtisodiy rayonning shim oli-sharqiy
qism ida, C h irch iq daryosi vodiysida, dengiz sath id an 440-480
m e tr balanlikda joylashgan b o ‘lib, aholisi 2012 yil 1 yanvar
m a ’lum otiga k o ‘ra, 2 310,4 m ing kishiga etdi. T oshkent
shahrida iqtisodiy rayon aholisining 46,4 foizi, respublika
aholisining 7,8 foizi istiqom at qiladi. M a ’m u riy-hu du diy
181
jih a td a n 11 ta tum anga b o ‘linadi. S hahar iqtisodiy rayonda
sanoat, fan va m adaniyat m arkazi, yirik qurilish bazasi, zich
transport tuguni va tarm og h shakllangan h am d a taraqqiy
etganligi bilan m unosib o ‘rin egallab kelm oqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |