Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalari texnologiyasi

4.2.  Quruq issiq iqlim sharoitida beton ishlarining o‘ziga xos taraflari 
Tashqi  muhit  xarorati  35-40
0
S,  nisbiy  namlik  10-25%,  tez-tez  esib  turgan 
shamol  ta’sirida  betonning  tez  suvsizlanishi  ro‘y  berishi  mumkin  va  bu  esa  beton 
qotishini sekinlashishiga  va ayrim xollarda to‘xtashiga ham olib kelishi mumkin. 
Betonning barvaqt suvsizlanishi uning mustahkamligiga katta ta’sir ko‘rsatadi. 
U serg‘ovak bo‘ladi, unda darzlar hosil bo‘ladi va suv o‘tkazuvchanligi ortib ketadi. 
Quruq-issiq  iqlim  sharoitida  foydalaniladigan  betonlar  uchun  to‘ldirgich 
sifatida  karbonat  tog‘  jinslaridan  foydalangan  ma’qul.  Bu  tog‘  jinslarigassement 
yaxshi  yopishadi  va  ularning  chiziqli  kengayish  koeffitsientlari  ham  bir  biriga 
yaqindir.  Vulqon  tog‘  jinslari,  misol  uchun  bazalьtdan  chaqiqtoshdan  foydalanish 
tavsiya  etilmaydi,  chunki  qotgan  betonning  mustahkamligini  tushib  ketishiga  olib 
keladi.  Beton  qorishmasini  tayyorlashdan  oldin  to‘ldirgichlarni  quyosh  nuridan 
ximoyalash, serqovak to‘ldirgichlarni namlash zarur bo‘ladi. 
Quruq-issiq iqlim sharoitida beton qorishmasini aralashtirish vaqti 30-50% ga 
uzoqroq davom etdiriladi. 
Betonlash  ishlarini  to‘xtovsiz  amalga  oshirish  zarur.  Agarda  tanaffus    zarur 
bo‘lib qolsa, ishchi yuzalarni sinchkovlik bilan tekshirish lozim. 
Beton  qorishmasi  qolipga  joylab  zichlangandan  so‘ng  uning  qotishiga  barcha 
sharoitlarni  yaratib  berish  zarur.  YAngi  qoliplangan  betonning  ochiq  yuzalarini 
qanor  qop,  brezent,  pohol  va  boshqalar  bilan  yopib,    xar  3-4  soatda    surunkali  suv 
sepib namlab turish kerak bo‘ladi. Suv sepib turishning davomiyligini 28 sutkagacha 
olib boriladi. 
Beton  konstruksiyalarning  yuzalariga  nam  qum  yoki  yog‘och  qipig‘ini  ham 
sepib qo‘yish mumkin. 
Tashqi muhit xarorati 30-35
0
S bo‘lsa betonni har 2 soatda, 35-40
0
S bo‘lsa har 
1,5  soatda  va  xarorat  40
0
Sdan  yuqori  bo‘lsa  har  1  soatda  suv  sepib  namlabturish 
kerak. Bundan tashqari atrof-muxitning nisbiy namligi va shamolning tezligini xam 
xisobga olish zarur.  
Beton  qotish  jarayonida  tizimli  suv  sepib  turishning  ilojisi  bo‘lmasa,  shartli 
ravishda  “namsiz”  usuldan,  ya’ni  beton  ustini  polivinilxloridli  plenka  bilan,  yuning 

---

 
yuzasida  havo  o‘tkazmaydigan    plenka  hosil  qiluvchi  tarkiblar    bilan  qoplash  
maqsadga muvofiqdir. 
So‘ngi    vaqtlarda  polimer  materiallardan  foydalanib  quyosh  energiyasi 
yordamida  betonning  qotishini  tezlashtirish  keng  ommalashmoqda.  Quyosh 
radiatsiyasi ta’siri va atrof muhitning yuqori haroratida plenki ostida ushlab turilgan 
beton  1-3  sutka  davomida  intensiv  ravishda  o‘zining  7  sutka  davomida  oladigan 
mustahkamligiga erishadi.