Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"

Fizika o„qitish metodikasi
«Fizika o‗qitish metodikasi» pedagogik fan sifatida. Tálimda hozirgi zamon
davlat siyosati. 
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining predmeti va vazifalari. 
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining yuzaga kelishi va rivojlanish tarixi, 
uning ahamiyati. 
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining strukturasi va asosiy mazmuni. 
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining pedagogik fan sifatidagi maqsadi, 
vazifalari, tadqiqot predmeti va metodlari. 
O‗tgan va hozirgi zamon chet el hamda vatanimiz pedagog olimlarining 
«Fizika o‗qitish metodikasi» sohasiga qo‗shgan hissalari. 
«Fizika» o‗qitish jarayoni uzluksiz tálim tizimida «Fizika» kursining o‗quv 
predmeti sifatidagi ahamiyati, maqsadi va vazifalari. 
Fizika tálimidagi islohotlar va ularning asosiy g‗oyalari. 
Fizikani o‗qitish va o‗rgatishning hozirgi zamon muammolari. Fizika 
o‗qitishni takomillashtirish yo‗llari. 
Fizika o‗qitish prinsiplari (ilmiylik, qulaylik, tarixiylik, qiyinlik, faollik, 
jamoatchilik, 
individuallashtirish, 
tabaqalashtirish, 
bilish 
qobiliyatlarini 
rivojlantirish, nazariyaning hayotda va amaliyotda bog‗liqligi, insonparvarlik, 
politexniklashtirish va h.k.). 
«Fizika» kursining boshqa o‗quv predmetlar bilan o‗zaro aloqasi. Fizika 
tálimi asosida integrativ kurslarning yaratilishi. 
«Fizika» o‗qitishning strukturasi va mazmuni. 
«Fizika» kursi strukturasi tuzilishidagi variantlar va ularning tahlili. Fizika 
o‗qitish strukturasi va mazmunini tanlashda tizimli yondashuv. 
«Fizika» kursining uzluksiz tálim tizimidagi strukturasi va mazmuni.
Fizika o‗qitish mazmunining o‗qitish maqsadiga bog‗liqligi. Fizika 
o‗qitishning mutaxasislik va nomutaxasislik o‗quv fani sifatidagi hususiyatlari. 
«Fizika» kursining uzluksiz tálim tizimidagi hususiyatlari. 
O‗rta maxsus va oliy tálimdagi ayrim fizika darsliklarining tahlili. 
Fizika o‗qitish shakllari: máruza, seminar, amaliy (masala ishlash) va 
laboratoriya mashg‗ulotlari, mustaqil ish, darsdan tashqari va uy ishlari. 

---

17 
Fizikadan dars tiplari (ko‗rinishlari) va ularning klassifikatsiyasi. 
O‗rta maktabda fizika darsi va uning strukturasi. Zamonaviy fizika darsi va 
uning strukturasi. 
Fizika bo‗yicha umumlashtiruvchi darslar, ularning strukturasi, maqsadi va 
vazifalari. 
Fizikadan masala echish darslari va ularning ahamiyati. Masalalar echish 
darslarini tashkil qilish shakl va metodlari. 
Fizikadan masalalar turlari va ularning klassifikatsiyasi. 
O‗quvchilarning turli tipdagi masalalarni echishga o‗rgatish. 
O‗quv fizika eksperimenti, uning ko‗rinishlari va ahamiyati. 
Demonstratsion eksperimentga qo‗yilgan didaktik va metodik talablar. 
Laboratoriya mashg‗ulotlari va ularning fizika o‗qitishidagi roli. Laboratoriya 
mashg‗ulotlarini tashkil qilish shakllari (frontal va praktikum laboratoriya ishlari) 
va o‗tkazish metodikalari. Tadqiqotli va algoritmlashtirilgan fizik praktikumlar va 
ularni o‗tkazishda o‗qituvchilarning roli. Fizik praktikumlarni bajarishda o‗quv-
ilmiy muloqotlar. 
O‗quvchilarning darsdan tashqari ishlari va ularni tashkil qilishning 
ahamiyati, fizikadan darsdan tashqari ishlarning ko‗rinishlari, o‗tkazish shakllari 
va metodlari. Fizikadan guruh (to‗garak, konsultatsiya va h.k.) va ommaviy 
(olimpiada, konferensiya, kecha va h.k.) shakldagi ishlarni tashkil qilish va 
o‗tkazish metodikasi. 
Fizikadan ekskursiyalar va ularning ahamiyati. Ekskursiyalarni tashkil qilish 
va o‗tkazish metodikasi. 
O‗rta maxsus tálimda fizikadan nazariy (máruza) mashg‗ulotlarni tashkil qilish 
va o‗tkazish metodikasi. Zamonaviy máruzaga qo‗yilgan talablar. 
Máruzachilarning talaba bilan muloqoti. Namoyishli máruzalar va namoyishli
eksperiment. Namoyishli eksperimentning didaktik (tálimiy) funksiyasini oshirish 
yo‗llari. 
Fizika o‗qitishda seminar mashg‗ulotlari va ularning ko‗rinishlari. Seminar 
mashg‗ulotlarining asosiy maqsadlari. Seminarlarni munozarali o‗tkazish usuli va 
unga oid zaruriy materiallarni tanlash masalalari. Seminar mashg‗ulotlarni tashkil 
qilish va o‗tkazish metodikasi. 
O‗quvchilarning mustaqil ishlarining ko‗rinishlari: máruzadagi mustaqil ish, 
seminar va laboratoriya praktikumidagi mustaqil ish, darsdan (auditoriyadan) 
tashqari mustaqil ish va ularni tashkil qilish metodikasi. Auditoriyadan tashqari 
ishlarni tashkil qilishda darslik va o‗quv qo‗llanmalarning roli. Zamonaviy fizika 
darsligi va o‗quv qo‗llanmasiga bo‗lgan talablar.
- Umumiy o‗rta tálim maktablarida fizikadan birinchi darsni tashkil qilish va 
o‗tkazish metodikasi. 
- «Tovush hodisalari» bo‗limining mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-
metodik tahlili. 
- Umumiy o‗rta tálim maktabi «Mexanika» bo‗limining strukturasi, mazmuni 
va o‗qitish metodikasining o‗ziga xos xususiyatlari. 
- Kinematikaning asosiy tushunchalari va ularni shakllantirishni ilmiy-

---

18 
metodik tahlili. 
- «Dinamika asoslari» bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitishning 
ilmiy-metodik tahlili (dinamikaning asosiy tushunchalari va qonunlarini kiritish 
ketma-ketligi va bu boradagi metodik yondoshishlar. Dinamikaning I qonunini 
o‗qitish metodikasi. «Massa» va «kuch» tushunchalarini shakllantirish metodikasi. 
Dinamikaning II va III qonunlarini o‗qitish metodikasi).
- «Mexanikaning asosiy saqlanish qonunlari» bo‗limining strukturasi, 
mazmuni va o‗qitish metodikasi. Impulsning saqlanish qonuni haqida. «Ish» va 
«energiya» tushunchalarining tahlili. «Energiya va energiyaning saqlanish 
qonuni» mavzusini o‗qitishning zamonaviy metodlari.
- ―Elektrostatika‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik tushunchalarini 
shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- «Elektr toki. Elektr zanjiri» bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik 
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Turli muhitlarda elektr toki‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik 
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- «Elektromagnit hodisalar» bo‗limining strukturasi, mazmuni va uning 
asosiy fizik tushunchalarini shakllantirish metodikasi.
- «Molekulyar fizika» bo‗limining strukturasi va asosiy tushunchalarini 
shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Ideal gaz holati tenglamasi. Izojarayonlar‖ bo‗limining strukturasi, 
mazmuni va fizik tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik 
tahlili.
- «Termodinamika» bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitish 
metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Yorug‗lik hodisalari‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik 
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Kvant fizikasi‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik tushunchalarini 
shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Olamning fizik manzarasi‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik 
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining strukturasi, mazmuni va o‗qitish 
metodikasining ilmiy-metodik tahlili. 
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Mexanika» bo‗limi strukturasi, 
mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Isssiqlik hodisalari» bo‗limining 
strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda «O‗zgarmas tok qonunlari» bo‗limining strukturasi, 
mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda «Suyuqliklarda elektr toki. Faradeyning elektroliz 
hodisasiga oid qonunlari» bo‗limining asosiy fizik tushunchalari va ularni o‗qitish 
metodikasi. 
- O‗rta maxsus tálimda «Elektromagnit tebranishlar» bo‗limining 
strukturasi, asosiy mazmuni va o‗qitish metodikasi.

---

19 
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Geometrik optika» bo‗limining 
strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «To‗lqin optikasi» bo‗limining 
strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Nisbiylik nazariyasi elementlar» 
bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda«Kvant fizikasi» bo‗limini o‗qitishning o‗ziga xos 
xususiyatlari.
- O‗rta maxsus tálimda«Atom va yadro fizikasi» bo‗limining ilmiy-metodik 
tahlili va o‗qitish metodikasi.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Elementar zarralar fizikasi» 
bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- Antik davr fizika fanining tarixi. Qadimgi grek olimlarining tabiiy-falsafiy 
qarashlari. Arximedning mexanika sohasidagi ilmiy izlanishlari. Fales, Demokrit, 
Geraklit, Aristotel, Platon, Arximed, Geron, Ptolemeylarning fizika sohasidagi 
dunyoqarashlari. Klassik fizikaning shakllanishi va rivojlanishi. O‗rta asr sharq 
arab mamlakatlaridagi fizika. Beruniy, Ibn Sino, Ulug‗beklarning fizika sohasidagi 
ishlari. Evropa uygonish davridagi fizik qarashlarning rivojlanishi. Leonarda do 
Vinchining ilmiy izlanishlari. XVII-asrdagi ilmiy inqilob. N.Kopernik, G.Galiley, 
I. Kepler va boshqa olimlarning ishlari va eksperimental metodlarning rivojlanishi. 
I. Nyuton ishlari. "Natural falsafaning matematik asoslari" asari. Fizikaning yangi 
sohalarini yuzaga kelishi. Issiqlik hodisalari va elektr rivojlanish tarixi, 
energiyasaqlanish qonunining yuzaga kelish tarixi. M.V. Lomonosov va Rossiyada 
fizika fanining rivojlanishi. Ilmiy maktablarning yuzaga kelishi. O‗rta asr SHarq 
arab mamlakatlari olimlarining fizikani rivojlanishida tutgan o‗rni, O‗rta Osiyo 
olimlari fizik qarashlarini Evropada fizika fanining rivojlanishida tutgan o‗rni. 
XVIII-XIX asrlardagi ilmiy izlanishlarning o‗ziga hosligi. Fizikaning bázi bir 
sohalarining rivojlanishi. XVIII-XIX asr olimlari tomonidan klassik mexanikaning 
rivojlanishi. Termodinamika, modda tuzilishi haqida, XVIII-XIX asrlarda 
termometriyaning rivojlanishi. Klassik termodinamikaning shakllanishi. XVIII 
asrning oxiri XIX asrning boshlarida teplorod (issiqlik) nazariyasi bilan 
issiqlikning kinetik nazariyasi o‗rtasidagi kurash. Atom-molekulyar gipotezaning 
asoslanish tarixi. J.Dalton, J.Gey-Lyussak, A. Avogadro ishlari, statistik fizikaning 
yuzaga kelishi. K.Maksvell, J.Bolsman, Gibbs ishlari. A.Eynshteyn Broun harakati 
nazariyasining yaratilishi va uning J.Perren tomonidan eksperimental tasdiqlanishi. 
Mexanik qarashlar krizisi. Elektrodinamikaning rivojlanishi. Elektrodinamikaning 
asosiy qonunlarining ochilishi. SH.Kulon tomonidan elektrostatika asosiy 
qonunlarining asoslanishi. L.Galvani va A.Volta ishlari, X.Ersted ochgan yangilik, 
G.Om tajribasi. M.Faradeyning izlanishlari. A.Amper elektrodinamikasi. 
J.K.Maksvell tomonidan elektromagnit maydon nazariyasining yaratilishi. XIX-
asrning oxiri va XX asrning boshlaridagi. ilmiy revolyusiya. XIX-asrning oxiri va 
XX asrning boshlarida fizikaning holati. XIX-asrning oxiridagi eksperimental 
yangiliklar: rentgen nurlari, radioaktivlik, elektron, atom tuzilishini o‗rganish. Efir 
muammosi hamda nisbiylik nazariyasining yaratilish tarixi. Per va Mariya Kyurilar 

---

20 
tomonidan radioaktivlikning ochilish tarixi. Kvant nazariyasining yuzaga kelish 
tarixi. Issiqlik nurlanishi muammosi. Nurlanishning moddaga tásiri. Plank 
gipotezasi. Nurlanishning kvant nazariyasiga oid A.Eynshteyn ishlari. Kompton 
effektining ochilishi. Qattiq jismlar issiqlik sig‗imi nazariyasining ishlab chiqilishi. 
Tabiiy fanlarda ilmiy revolyusiyalar. Radiotexnika va radiofizikadan yangiliklar. 
Kvant statistikasining yuzaga kelishi va termodinamikaning rivojlanish tarixi. 
Zamonaviy fizikaning yuzaga kelish tarixi va uning asosiy yo‗nalishlari. Atom 
yadrosi va elementar zarralar fizikasi tarixi. Qattiq jismlar fizikasi. Optika va kvant 
elektrodinamikasi. Past temperaturalar fizikasining ochilish tarixi. Atom 
energetikasining rivojlanish tarixi. Suńiy radioaktivlikning ochilish tarixi.