Demokrit'Eratosfen [taxminan mil av. 460 — Abderi (Frakiya) — 370] — yunon faylasufi. Atomistik nazariya

---

Demokrit

Demokrit'Eratosfen [taxminan mil. av. 460 — Abderi (Frakiya) — 370] — yunon faylasufi.

Atomistik nazariya (qarang 

Atomizm

) asoschilaridan biri. Falsafa, mantiq, fizika, mat.,

texnika, axloq, musiqa kabi sohalarda asarlar yaratgan. Bizgacha bularning ayrim

parchalari yetib kelgan. D. taʼlimotiga koʻra, tabiat obʼyektiv ravishda mavjud. Tabiatdagi

barcha narsa va hodisalar boʻlinmas zarralar — atomlardan tashkil topgan.

Atomlar eng mayda, boʻlinmas va oʻzgarmas, boqiy, moddiy zarralar boʻlib, fazoda doimo har

tomonga harakat qiladi. Zarralarning har xil qushiluvidan turli narsalar vujudga kelgan. Hatto

odamning joni ham eng nozik harakatchan atomlardan tashkil topgan. Atomlar hajmi, shakli,

tartibi va holati bilan bir-biridan farq qiladi; sifat jihatdan esa bir xil, yaʼni rang , hid, maza kabi

---

sifatlar atomga tegishli boʻlmay, balki subʼyekt sezgi organlari mahsulidir. Atomlar bilan bir

qatorda boʻshliq mavjud. Atomlar harakati tasodifiy boʻlmay, muayyan qonuniyatlarga

boʻysungan holda boʻshliqda sodir boʻladi. Harakatni materiyadan ajratish mumkin emas.

Atomlar harakatining vaqt nuqtai nazaridan boshi yoʻq, u abadiy. D. olam cheksiz va abadiy,

dunyolar vujudga kelib, yoʻq boʻlib turadi, jon ham moddiy va tana bilan birga oʻladi degan

fikrlarni ilgari surdi. Bilish nazariyasida D. moddiy olamni bilish va haqiqatga erishish mumkinligini

taʼkidladi, bilish jarayonida sezgi va tafakkur rolini koʻrsatdi. Uningcha, sezgilarimiz (koʻrish,

eshitish, maza bilish va b.) orqali olingan bilim "qorongʻi", u olamning mohiyatini ochib bera

olmaydi. Aql op-kali olingan bilim "yorugʻ", haqiqiy bilimdir. Bu yerda D. hodisa va mohiyatni

tushuna boshlagani, hissiy bilish bilan abstrakt tafakkurni farq qila olgani koʻrinib turipti. Lekin, u

"yorugʻ" bilishni "qorongʻi" bilishdan ajratib qoʻygan. D.ning bu fikri J. Lokk tomonidan ilgari

surilgan narsalarning birlamchi va ikkilamchi sifati toʻgʻrisidagi taʼlimotning kurtagi edi. D. etikada

ataraksiya taʼli-motini rivojlantirdi. D. ilgari surgan gʻoyalar uzoq yillar davomida fan va falsafa

rivojiga taʼsir koʻrsatdi. Abdulla Ayupov.

OʻzME

. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Ushbu maqola 

chaladir

. Siz uni 

boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Demok

rit&action=edit)

 

Vikipediyaga

 yordam berishingiz mumkin. 

Bu andozani 

aniqrogʻiga

 almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/index

.php?

title=Demokrit&oldid=2293519

" dan 

olindi

Adabiyot