Nazorat uchun savollar:
1. O‘rmon fondi yerlari tushunchasi nimani anglatadi?
2. O‘rmon fondi va o‘rmon fondi yerlari tushunchalari o‘rtasida qanday farqlar
mavjud?
3. O‘rmon fondi yerlari huquqiy holatida qanday xususiyatlar mavjud?
4. O‘rmon fondi yerlarining huquqiy holati qaysi qonun hujjatlari bilan tartibga
solinadi?
5. O‘rmon fondi yerlaridan foydalanuvchilarning qanday huquqlari mavjud?
6. O‘rmon yerlaridan foydalanuvchilarga qanday majburiyatlar yuklatilgan
?
XV BOB. SUV FONDI YERLARNING HUQUQIY HOLATI
1§. Suv fondi yerlari to‘g‘risida tushuncha va uning huquqiy holati tavsifi
Mamlakatimiz yer fondi tizimida suv fondi yerlari mustaqil toifani tashkil
etadi. 2015 yining 1 yanvar holatiga ko‘ra ushbu toifa yerlarining maydoni 832.4
gektarni, yoki jami foydalaniladigan yerlarning 1.85 foizini tashkil etadi. Suv fondi
yerlarining ma’nosi O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 77-moddasida o‘z
ifodasini topgan. Unga ko‘ra, suv fondi yerlari deganda davlatning vakolatli
organlari tomonidan suv xo‘jaligi extiyojlari uchun ajratilgan, suv bilan qoplangan,
175
gidrotexnika inshootlari joylashgan, suv ob’ektlari qirg‘oqlari egallagan mintaqalar
tushuniladi.
Suv fondi yerlarining huquqiy holati O‘zbekiston Respublikasining bir qator
qonunlarida belgilangan. Bu qonunlar jumlasiga O‘zbekiston Respublikasining
«Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida»gi, «Suv va suvdan foydalanish
to‘g‘risida»gi qonunlarini, Yer kodeksini ko‘rsatish mumkin. Ushbu qonunlarda
suv fondi yerlarining tushunchasi, ulardan foydalanish va muhofaza etish tartibi
ham da shartlari belgilangan. Chunonchi, Yer kodeksining 77-moddasida
ko‘rsatilishicha, suv fondi yerlariga suv xavzalari (daryolar, ko‘llar, suv omborlari
va shu kabilar), gidrotexnika va boshqa suv xo‘jaligi inshootlari egallab turgan,
shuningdek suv xavzalarining va boshqa suv ob’ektlarining qirg‘oqlari bo‘ylab
ajratilgan mintaqadagi suv xo‘jaligi extiyojlari uchun korxonalar, muassasalar va
tashkilotlarga belgilangan tartibda berilgan yerlar kiradi.
Demak, suv fondi yerlari tarkibini uch qismdan iborat deyish mumkin.
Shulardan birinchisi suv bilan qoplangan, ya’ni suv ostida, tubidagi yerlardir.
Bularga suv xavzalari, ya’ni daryolar, ko‘llar, suv omborlari bilan band bo‘lgan
yerlar kiradi. Aytish mumkinki, suv fondi yerlarining asosiy qismini suv bilan
qoplangan yerlar tashkil etadi. Suv bilan qoplangan yerlar deganda yil davomida
doimo yoki yilning ko‘p qismida suv tagida bo‘lgan yerlar tushuniladi. Qisqa vaqt
davomida – sug‘orish davrida, yomg‘ir vaqtida, daryo toshgan vaqtda suv bilan
qoplangan yerlarni biz bu toifaga kiritmaymiz. Suv bilan qoplangan yerlarga yana
vaqtnchalik sug‘orish kanallari, sho‘ri yuviladigan maydonlar, basseynlarni ham
kiritish mumkin emas.
Ikkinchi qism suv fondi yerlariga gidrotexnika va boshqa suv xo‘jaligi
inshootlari egallab turgan yerlarni kiritish mumkin. Suv xo‘jaligi inshootlari
deganda lotoklar, quvurlar, suv xo‘jaligiga xizmat qiladigan ma’muriy binolar,
tug‘onlar va boshqalar tushuniladi. Ularni joylashtirish uchun, albatta, yer
uchastkalari ajratilishi lozim bo‘ladi. Ana shu inshootlar egallagan yerlar ham suv
fondi yerlarini tashkil etadi.
176
Uchinchi qism suv fondi yerlari jumlasiga suv xavzalarining qirg‘oqlari
bo‘ylab ajratib qo‘yilgan mintaqalardagi yerlar kiritiladi. Bunga 20 metr
kenglikdagi qirg‘oq mintaqalari, kemalar uchun ajratilgan mintaqalar ham da
muhofaza qilish uchun ajratilgan zonalar kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |