Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Nazorat uchun savollar: 
1.  O‘rmon fondi yerlari tushunchasi nimani anglatadi? 
2.  O‘rmon fondi va o‘rmon fondi yerlari tushunchalari o‘rtasida qanday farqlar 
mavjud? 
3.  O‘rmon fondi yerlari huquqiy holatida qanday  xususiyatlar mavjud? 
4.  O‘rmon fondi yerlarining huquqiy holati qaysi qonun hujjatlari bilan tartibga 
solinadi?  
5.  O‘rmon fondi yerlaridan foydalanuvchilarning qanday huquqlari mavjud? 
6.  O‘rmon yerlaridan foydalanuvchilarga qanday majburiyatlar yuklatilgan
? 
XV BOB.  SUV FONDI YERLARNING HUQUQIY HOLATI  
1§. Suv fondi yerlari to‘g‘risida tushuncha va uning huquqiy holati tavsifi 
         Mamlakatimiz  yer  fondi  tizimida  suv  fondi  yerlari  mustaqil  toifani  tashkil 
etadi. 2015 yining 1 yanvar holatiga ko‘ra ushbu toifa yerlarining  maydoni 832.4 
gektarni, yoki jami foydalaniladigan yerlarning 1.85 foizini tashkil etadi. Suv fondi 
yerlarining ma’nosi O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 77-moddasida o‘z 
ifodasini  topgan.  Unga  ko‘ra,  suv  fondi  yerlari  deganda  davlatning  vakolatli 
organlari tomonidan suv xo‘jaligi extiyojlari uchun ajratilgan, suv bilan qoplangan, 

---

175 
 
 
gidrotexnika inshootlari joylashgan, suv ob’ektlari qirg‘oqlari egallagan mintaqalar 
tushuniladi. 
Suv fondi yerlarining huquqiy holati O‘zbekiston Respublikasining bir qator 
qonunlarida  belgilangan.  Bu  qonunlar  jumlasiga  O‘zbekiston  Respublikasining 
«Tabiatni  muhofaza  qilish  to‘g‘risida»gi,  «Suv  va  suvdan  foydalanish 
to‘g‘risida»gi  qonunlarini,  Yer  kodeksini  ko‘rsatish  mumkin.  Ushbu  qonunlarda 
suv  fondi  yerlarining  tushunchasi,  ulardan  foydalanish  va  muhofaza  etish  tartibi 
ham  da  shartlari  belgilangan.  Chunonchi,  Yer  kodeksining  77-moddasida 
ko‘rsatilishicha, suv fondi yerlariga suv xavzalari (daryolar, ko‘llar, suv omborlari 
va  shu  kabilar),  gidrotexnika  va  boshqa  suv  xo‘jaligi  inshootlari  egallab  turgan, 
shuningdek  suv  xavzalarining  va  boshqa  suv  ob’ektlarining  qirg‘oqlari  bo‘ylab 
ajratilgan  mintaqadagi  suv  xo‘jaligi  extiyojlari  uchun  korxonalar,  muassasalar  va 
tashkilotlarga belgilangan tartibda berilgan yerlar kiradi.  
Demak,  suv  fondi  yerlari  tarkibini  uch  qismdan  iborat  deyish  mumkin. 
Shulardan  birinchisi  suv  bilan  qoplangan,  ya’ni  suv  ostida,  tubidagi  yerlardir. 
Bularga  suv  xavzalari,  ya’ni  daryolar,  ko‘llar,  suv  omborlari  bilan  band  bo‘lgan 
yerlar  kiradi.  Aytish  mumkinki,  suv  fondi  yerlarining  asosiy  qismini  suv  bilan 
qoplangan  yerlar  tashkil  etadi.  Suv  bilan  qoplangan  yerlar  deganda  yil  davomida 
doimo yoki yilning ko‘p qismida suv tagida bo‘lgan yerlar tushuniladi. Qisqa vaqt 
davomida  –  sug‘orish  davrida,  yomg‘ir  vaqtida,  daryo  toshgan  vaqtda  suv  bilan 
qoplangan yerlarni biz bu toifaga kiritmaymiz. Suv bilan qoplangan yerlarga yana 
vaqtnchalik  sug‘orish  kanallari,  sho‘ri  yuviladigan  maydonlar,  basseynlarni  ham  
kiritish mumkin emas. 
Ikkinchi  qism  suv  fondi  yerlariga  gidrotexnika  va  boshqa  suv  xo‘jaligi 
inshootlari  egallab  turgan  yerlarni  kiritish  mumkin.  Suv  xo‘jaligi  inshootlari 
deganda  lotoklar,  quvurlar,  suv  xo‘jaligiga  xizmat  qiladigan  ma’muriy  binolar, 
tug‘onlar  va  boshqalar  tushuniladi.  Ularni  joylashtirish  uchun,  albatta,  yer 
uchastkalari ajratilishi lozim bo‘ladi. Ana shu inshootlar egallagan yerlar ham  suv 
fondi yerlarini tashkil etadi. 

---

176 
 
 
Uchinchi  qism  suv  fondi  yerlari  jumlasiga  suv  xavzalarining  qirg‘oqlari 
bo‘ylab  ajratib  qo‘yilgan  mintaqalardagi  yerlar  kiritiladi.  Bunga  20  metr 
kenglikdagi  qirg‘oq  mintaqalari,  kemalar  uchun  ajratilgan  mintaqalar  ham  da 
muhofaza qilish uchun ajratilgan zonalar kiradi.