Gidroekologiya

Akvalangni kim ixtiro qilgan? 
 
Hozirgi kunda dengiz va daryolarning cho’milish joylarida (plyajlarda) akvalang kiygan 
odamlarni xohlagancha uchratasiz. Akvalang sizning ota- onalaringizda ham bo’lishi mumkin. Shu 
tufayli ko’pchiligingiz akvalang yordamida inson suv ostida bemalol nafas olib, suvosti dunyosini 
miriqib tomosha qilish mumkinligini ham bilsangiz kerak. Biroq akvalang dilxushlik uchungina 
ixtiro qilinmagan.  
Ikkinchi jahon urushi paytida bu urush 1939 yil boshlanib, 1945 yil tugagan bir kuni 
denmgiz zobiti (ofitseri) Jak-Iv-Kusto (keyinchalik u mashhur sayyoh, olim dengiz va okeanlar 
tadqiqotchisi) nemiz kemalrining O’rta Yer dengizidagi harakatini kuzatish yuzasidan topshiriq 
oldi.  U zimmasidagi vazifasini bajarish uchun yo’lga tushdi va O’rta yer dengizidagi cho’milish 
joylarida bir kecha-  kunduz kezdi. Biroq atrofda urush ketyapti. Odamlarning dilxushlik qilish va 
hordiq chiqarishi uchun vaqti yo’q edi. Cho’milish joylarida ham odamlar siyrak shu bois bu yerdan 
kechayu-  kunduz jilmay muqim turib qolgan erkaka kishi darhol ko’zga tahslanadi. Va shubha 
uyg’otishi mumkin edi. Buni kusto ham tushunar edi, shu sababli u kuzatishni maxfiy olib borishga 
qaror qildi. Xuddi o’sha kunlarda unda suv ostida imkon beradigan apparatni yaratish hayoli 
uyg’ondi. Nihoyat 1943 yilda u o’z rejasini muhandis E Ganyan bilan birga amalgam oshirdi.  

---

 
118 
Albatta dastlabki akvalang o’z qurilmasiga ko’ra ancha sodda edi, uni hozirgi mukammal 
namunalari bilan qiyoslab ham bo’lmaydi. Lekin akvalangning yangi-  yangi nusxalari ham o’z 
tuzilishi asoslariga ko’ra o’sha birinchi akvalangga o’xshahb ketadi. Ya’ni suzuvchining  orqasiga 
havo zich qilib to’ldirilgan ikkita uzun ballon tirkaladi, ulardan nafas olish va chiqarish uchun ikkita 
quvurcha o’tkazilgan bo’lib, ular “illyuminator” degan himoya niqobi bilan o’zaro biriktirilgan.  
Akvalanglarga birdan katta ehtiyoj paydo bo’ldi: axir ular insonning 35-  40 metr 
chuqurlikkkacha suvga sho’ng’ishiga va suv tagida vir soatgacha qolib ketishiga imkon beradi. 
To’g’ri suv tagida bunday uzoq muddatga sayohat qilish uchun inson kuchli va chidamli bo’lishi 
ham kerak. Chunki bir necha daqiqa sayozroq suvda suzib yurish har qanday odamning ham 
qo’lidan keladi.