Abuzalova M

Ideografik  yozuv  (grekcha  idea  -  tushuncha),  shuningdek,  logografik  yoki 
ieroglifik  deb  ham  ataladi.  Qadimgi  yahudiy,  shumer,  xitoy,  astek  va  mayya 
qabilalarining yozuvi ideografik namunalardir.  
Ideogrammalar, 
asosan, 
konkret 
tushunchalarni 
ifodalovchi 
rasm 
(piktogramma)lar  asosida  shakllandi.  Chunonchi,  yahudiy  va  shumer  mixli 
xatlarida tog` tushunchasi-orasidan vodiy va jarlik o`tuvchi ikki tog` tasviri orqali, 
suv-to`lqinlarni  eslatuvchi  to`lqinsimon  chiziq  bilan  bildirilardi.  Quyosh 
tushunchasi  shumer  yozuvida  xitoy  ideogrammasi  kabi  ichida  nuqtali  doira  (Ο) 
shaklida  ifodalangan.  Ideogrammalarning  piktogrammalardan  kelib  chiqqanligini 
qadimgi  xitoy  yozuvi  yaqqol  ko`rsatib  turadi.  Eng  qadimgi  logografik  yozuv 
tizimlari  (misr  ieroglifikasi,  xitoy  ieroglifikasi,  shumer  va  b.)  mil.  av.  4-ming 
yillikning oxiridan 2-ming yilliklarning boshlarigacha bo`lgan davrda shakllangan. 
Hozirgi  kunga  qadar  eng  turg`un  va  tarqalgan  ideografik  yozuv  xitoy  yozuvidir, 
bunga Xitoy tarixi va xitoycha so`zlarning bir bo`g`inli tabiati omil bo`lib xizmat 
qilgan.  XV  asrdayoq  in‟  qabilalari  rivojlangan  yozuv  tizimiga  ega  edilar.  Biroq, 
davlat  bo`lib  birlashish  va  ierogliflarning  sistematizatsiyasi  (tizimga  solinishi) 
Xitoyning  Sin  va  asosan  Xan  sulolalari  davrida  siyosiy  markazlashuvi  davomida 
sodir  bo`ldi.Syuy  Shen  I-II  asrlarda  “Shoven  szeszi”  (“Elementlar  va  murakkab 
belgilar  haqida”)  degan  xitoycha  ierogliflar  jadvalini  yaratdi:  bunda  10,5  ming 
ieroglif  ko`rsatilgan. 
Yozuvning  keyingi  taraqqiyot  bosqichi  bo`g`in  yozuvi  bo`lib,  u  fonografik 
yozuv  turiga  kiradi  (mil.av.  2-ming  yilliklarning  o`rtalarida  paydo  bo`lgan).  Bu 
yozuvda bo`g`inlar ierogliflardir. U yoki bu so`zni yozishga to`g`ri kelsa, ana shu 
bo`g`inlarni  bir-biriga  qo`shish  usulidan  foydalaniladi.  Tildagi  so`zlar  soniga 
qaraganda  bo`g`inlar  soni  ancha  kam,  shuning  uchun  ham  bo`g`in  yozuvi 
logografik yozuviga nisbatan sezilarli darajada oz belgilar tizimi bilan ish ko`radi. 
Masalan,  devonagari  (hind)  yozuvi  bo`g`in  yozuvidir:  ulardagi  har  bir  ishora 
undosh tovushlarning a unlisi bilan qo`shib talaffuz qilinishini ko`rsatadi, ya‟ni na,