Kasb odobi va xizmat

Majburiyat – bu fuqarolik huquqiy munosabat bo‘lib, unga 
asosan, bir shaxs (qarzdor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga 
muayyan harakatni amalga oshirishga, chunonchi: mol-mulkni 
topshirish, ishlarni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish, pul to‘lash va 
h.k. yoki muayyan harakatdan o‘zini saqlashga majbur bo‘ladi, 
kreditor esa qarzdordan o‘zining majburiyatlarining bajarilishini 
talab qi lish huquqiga ega bo‘ladi.
Shartnomalar  – mahsulot yetkazib berish shartnomalariga, 
xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha, ijara shartnomalariga va bajari-
la digan ishlarning xususiyatiga qarab boshqa turlarda bo‘lishi 
mumkin. Mahsulot yetkazib berish shartnomasi bir yilga yoki 
taraflar keli shuvida nazarda tutilgan boshqa muddatlarga tuzi-
lishi mumkin.
Shartnomaning mohiyati quyidagi bandlar bo‘yicha yoritilishi 
mumkin:
I. Shartnoma mohiyati (predmeti), nima to‘g‘risida ekanligi.
II. Tomonlarning majburiyatlari.
2.2. Mijozning (iste’molchining) majburiyatlari.
III. Tomonlar huquqi.
3.2. Mijozning huquqlari.
IV. Xizmatlarga iste’molchining pul to‘lovlari miqdori va 
muddati.
V. Tomonlarning javobgarligi.
VI. Fors-major majburiyatlari.
VII. Shartnomaning amal qilish muddati, uni o‘zgartirish, 
uzish tartibi.
VIII. Shartnomaning boshqa shartlari.
IX. Tomonlarning huquqiy manzili va to‘lov hujjatlari.

---

35
Oddiy xo‘jalik shartnomalarining zaruriy qismla ri quyidagi-
lar:
1. Shartnomaning nomi (Yetkazib berish shartnomasi, Imo-
ratni ijaraga olish shartnomasi, Pudrat shartnomasi kabi).
2. Shartnoma tuzilgan sana.
3. Shartnoma tuzilgan joy.
4. Shartnoma tuzayotgan tomonlarning aniq va to‘liq nomi 
(matnning keyingi o‘rinlarida ularni qisqartirib shartli nomlash 
mumkin: «buyurtmachi», «institut», «muassasa», «uy-joy boshqar-
masi», «bajaruvchi», «ijrochi» kabi); tomonlar vakillarining ism 
va otasining ismlari, familiyalari, ularning vakolat doirasi (ularga 
shartnoma tuzish huquqini beruvchi vakolatlar haqida).
5. Shartnoma matni (bu qism ba’zan boblarga bo‘linadi, har bir 
bob rim raqamlari bilan belgilanadi. Boblar bandlarga bo‘linib,  
ularning tartib raqamlari arab raqamlari bilan ko‘rsatiladi. 
Xuddi shu yerda nizolarni ko‘rib chiqish tartibi, shartnoma ning 
umumiy summasi, uning umumiy amal qilish muddati ham ba-
yon qilinadi).
6. Tomonlarning huquqiy manzillari.
7. Tomonlarning imzolari va muhrlari.
Shartnomalar ularni tuzishga vakil qilingan shaxslar tomo-
nidan imzolanadi; bunda «imzo» degan zaruriy qismda imzo 
qo‘yuvchilarning lavozimlari emas, balki shartnomaviy munosa-
batlar o‘rnatayotgan huquqiy shaxslarning (to‘liq yoki qisqargan) 
nomi ko‘rsatiladi.
Shartnomalar ikki nusxadan kam tuzilmasligi kerak, chunki 
har bir huquqiy shaxs hujjatlar yig‘masida kamida bir nusxasi 
bo‘lishi kerak. Shartnomaning barcha nusxalari bir xil huquqiy 
kuchga ega bo‘ladi.