Microsoft Word jahon dinlari услубий doc

A

LI 

va uning avlodi bo’lgan o’n ikki imomni qarshi qo’yganlar. Oxirgi (o’n ikkinchi) imom 

Muhammad Mahdiy (Olloh yo’liga yetaklaydigan kishi) yoki yashiringan imom 873 

yilda tug’ilgan. U yoshlik chog’ida bedarak yo’qolgan. 

Diniy ta’limotda shialar Quroni karim Ollohning kalomi ekanligini tan oladilar, lekin 

xalifa Usmon uni o’z  manfaatiga moslashtirib, xalifa Alining hokimiyatni 

egallashiga oid bitta surani chiqarib tashlagan, deb hisoblaydilar. Shu bilan birga 

Qur’onning haqiqiy nusxasini qiyomat kuni o’n ikkinchi imom Yerga olib kelishi haqidagi 

aqida qabul qilingan. 

Shialar, sunniylardan farqli o’laroq, Muhammad payg’ambar bilan bog’liq hadislarni 

tan olmaydilar. Ular xalifa Ali va uning avlodlari bilan bog’liq mahsus hadislar 

to’plamini tuzganlar va u «Axbor» deb nomlanadi. 

Xorijiy yo’nalishidagi asosiy guruhlar 

Ibodiylar guruhi (VII 

asrning ikkinchi 

yarmi), asoschisi 

Abdulloh Ibn Ibod 

Sufritlar guruhi 

(VII asrning 

ikkinchi yarmi)  

 

Азракийлар 

гуруҳи (VII 

asrning ikkinchi 

yarmi), asoschi 

Nafi Ibn Azrak 

---

 

69

Shu bilan birga, shialar iymonda beshta aqida (Ollohning yagonaligi, adolat, oxirat va 

o’lgandan keyin qayta tirilish, payg’ambarlik, imomat)ni tan oladilar. Imomat (arab. – 

boshqarish, rahbarlik) davlatni boshqarish haqida ta’limot  

Shialikda diniy ta’limot bilan birga urf-odat va marosimlarda ham farqlar mavjud. 

Masalan, ular Makka va Madinadan tashqari Karbalo va Najaf shaharlarini ziyorat 

qiladilar.  Хalifa Alining  avlodi bo’lgan o’n ikki imom-ning jabrdiyda va din yo’lida 

shahid bo’lganlar sifatida qabrlari muqaddaslashtirilgan. Imom Хusaynga motam 

tutadilar. Bu «shaxsey-vaxsey» marosimi deb ataladi. 

Shialikning asosiy  mazhablari quyidagilardan iborat: 

 

 

 

Islomdagi eng yirik yo’nalish sunniylikdir. Sunniylar o’zlarini asl islom an’analari 

tarafdorlari deb hisoblaydilar. Sunniylik ortodoksal (grekchada - dindor, e’tiqodli, 

ya’ni biron-bir ta’limotga, yo’nalishga, dinga og’ishmay amal qiluvchi degan 

ma’nolarni anglatadi) islom yo’nalishidir. Yo’nalish islomning Muhammad payg’ambar 

davrida vujudga kelgan ta’limotini tan oladi. Sunnat islomning ikkinchi manbai sifatida 

qabul qilingan va unda an’anaviy diniy marosimlar, maishiy turmush hamda ijtimoiy 

hayot qoidalariga amal qilinadi. 

Sunniylikda islomning muqaddas manbalarini ijtimoiy hayotda qo’llashga 

munosabat masalasida kuyidagi mazhablar mavjud: 

 

         Sunniylikdagi mazhablar 

Hanafiya 

mazhabi, 

asoschisi Imom 

Abu 

Hanifa(Imom 

Azam) 

Molikiya 

mazhabi, 

asoschisi Malik 

ibn Onas 

Shofiiy 

mazhabi, 

Asoschi Imom 

ash - Shofiiy 

Hanbaliya 

mazhabi, 

asoschisi 

Imom Ibn 

Hanbal 

Shialikning asosiy mazhablari 

Alaviylar 

mazhabi 

Zaydiylar 

mazhabi 

 

Ismoiliylar 

mazhabi 

Jafariylar 

mazhabi 

 

---

 

70

 

Sunniylikdagi mavjud diniy huquqiy mazhablar e’tiqod qiluvchilarining miqdori 

jihatidan bir-biridan farq qilsa ham, huquqda tengligi e’tirof etiladi va din asoslariga 

zid deb hisoblanmaydi. 

X asrga kelib, islom dinida ortodoksal mavqega ega hisoblanuvchi kalom (arabchada 

- so’z, nutq degan ma’nolarni anglatadi) ta’limoti paydo bo’lgan. Uning tarafdorlari