ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
Demoqrafiya:
- ailə siyasəti
- gənclər siyasəti
- yaşlılar siyasəti
- kənd əhalisi
siyasəti
Sosial sahə:
- səhiyyə
- təhsil
- mədəniyyət 
- elm
- idman 
- kütləvi infor-
masiya vasitələri
- mənzil-kommunal
təsərrüfatı
- ekologiya
Əhalinin gəlirləri:
- əmək haqqı
- sosial, pensiya və tibbi sığorta
- əmlakdan gəlirlər
Əmək fəaliyyəti:
- məşğulluq
- miqrasiya
- əməyin mühafizəsi və iş şəraiti
- sosial proqramlar
DÖvLƏTIN
SOSİAL 
SİYASƏTİ
Sxem: 2.2.1.  Dövlətin sosial siyasətinin əsas elementləri [65]

---

kimi anlayışlar bir çox ölkələrin konstitutsiyalarında belə istifadə
olunur. Sosial dövlət konstitutsiya müddəası kimi ilk dəfə Al-
maniya  Federativ  Respublikasının  Konstitutsiyasının  20-ci
maddə sində  bəyan  edilmişdir.  Bu  müddəaya  görə  Almaniya
1949-cu ildə “demokratik və sosial federativ dövlət”  kimi elan
olunmuşdur.  Beşinci  Respublikanın  Konstitutsiyasının  1-ci
maddəsində deyilir ki, “Fransa bölünməz, dünyəvi, sosial və
demokratik Respublikadır”. İspaniya 1978-ci ildə özünü hüquqi,
demokratik  və sosial dövlət kimi bəyan etmiş, Portuqaliya isə
1975-ci  ildə  məqsədi  azad,  ədalətli  və  həmrəy  cəmiyyətin
qurulması  olan  dövlətə  çevrilmişdir.  Dövlətin  vətəndaşların
rifahının təmin edilməsi və hüquqlarının qorunması üzrə İsveçin
1974-cü ildə qəbul edilmiş Konstitutsiyasında təsbit edilmişdir.
Bu  meyillər  Şərqi Avropanın  keçmiş  sosialist  ölkələrində  də
dəstəklənmişdir. Belə ki, öz Konstitutsiyalarına görə Rumıniya
hüquqi, demokratik və sosial dövlət kimi, Polşa sosial ədalət
prinsiplərini həyata keçirən demokratik və hüquqi dövlət kimi
təsbit olunmuşlar. Dövlətin vətəndaşlar qarşısında vəzifələrinin
Konstitutsiya  müddəaları  ilə  müəyyənləşdirilməsi  praktikası
təkcə Avropa dövlətlərinə aid deyil. Hələ 1947-ci ildə Yaponiya -
nın Konstitutsiyasının 25-ci maddəsində deyilir ki, - dövlət icti-
mai  rifahın,  sosial  təminatın  və  xalqın  sağlamlığının  inkişaf
etdirilməsi üçün həyatın bütün sahələrində səy göstərmə lidir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitutsiyasının 16-cı maddə -
sində deyilir ki.  Azərbaycan dövləti xalqın və hər bir vətəndaşın
rifahının yüksəldilməsi, onun sosial müdafiəsinin və layiqli həyat
səviyyəsinin qayğısına qalır, mədəniyyətin, təhsilin, səhiyyənin,
elmin, incəsənətin inkişafına yardım göstərir, ölkənin təbiətini,
xalqın tarixi, maddi və mənəvi irsini qoruyur.
Bəzi  tədqiqatçılar  "ümumi  rifah  dövləti"  kateqoriyasını
ədalətli bölgünün və cəmiyyətin hər bir üzvünün rifahının təmin
edilməsi  mövqeyindən müəyyən etməyə yönəlir [92], "sosial
dövlət"  dedikdə  isə  "əhalinin  yüksək  həyat  səviyyəsinin  və
məşğul luğunun dayanıqlı təminatına, vətəndaşların hüquq və
azadlıqlarının reallaşdırılmasına, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət,
sosial təminat və xidmət, cəmiyyətin az təminatlı təbəqələrinin
dəstəkləməsinə yönəlmiş güclü sosial siyasəti həyata keçirən və
88