ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

tənzimlənməsi  üzrə)  ibarət  olan  iqtisadi  sistemə  malik  olan
ölkələrdə  ümumi  firavanlığa  nail  olunmuşdur.  Belə  iqtisadi
sistemlər  müxtəlif  mülkiyyət  formalarının  mövcudluğunu,
iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsini və proqnozlaşdırılmasını,
dövlətin yüksək həyat səviyyəsinin təmin edilməsinə yönələn
fəal sosial siyasətini nəzərdə tutur.
C.K.Gelbreyt  qeyd  edirdi  ki,  insanları  ən  çox  ehtiyacları
olduğu nemətlərlə maksimum təmin edə bilən iqtisadi sistem ən
yaxşısıdır. Belə iqtisadi sistem ərzaq məhsullarını istehsal edir,
qablaşdırır və bölüşdürür, parça və geyim istehsal edir, ev tikir,
bu evləri mebellə təchiz edir, təhsil və səhiyyə xidmətlərini təklif
edir, qanunların icrasını və asayişi təmin edir, milli müdafiəni
təşkil edir [37].
Məsrəfləri heç də daimi olmayan iri və varlı şirkətlərin, ayrı-
ayrı şəxslərin (tələbi stimullaşdırmaq üçün tətbiq olunan metod)
dəstəklənməsi belə iqtisadi sistemin inkişafının dayanıqlılığının
təmin  edilməsi  üçün  heç  də  yaxşı  metod  deyil.  Gelbreytin
fikrincə stimullaşdırmanın ən kasıb təbəqələrə çatmasını təmin
edən metod ictimai rifahın yüksəldilməsi üçün daha yaxşı metod
hesab olunur.  
C.K.Gelbreyt iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin güclən -
di ril məsi  üçün  geniş  islahatlar  proqramını  təklif  edir,  belə
tənzimləmənin  zərurətini  bazarı  nəzarət  altında  saxlayan  iri
şirkətlərin faktiki olaraq “texnoqurum” tərəfindən idarə olunması
ilə əsaslandırırdı. İri şirkətlərin təzyiqi altında olan bazar kor-
təbii  tənzimlənməni  təmin  edə  bilmədiyi  üçün  dövlət
tənzimlənməsinə ehtiyac yaranır.
C.K.Gelbreytin fikrincə, iri şirkətlər ali rəhbərlik (top-mene -
cerlər) tərəfindən deyil, texnoqurum tərəfindən idarə olunur. O,
texnoqurum dedikdə, şirkətin yüksək ixtisaslı mütəxəssislərini,
çoxsaylı alimləri, mühəndis və texnikləri, satış, reklam və ticarət
əməliyyatları üzrə mütəxəssisləri, ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə
ekspertləri, lobbistləri, vəkilləri, hökumətin bürokratik aparatının
xüsusiyyətlərini yaxşı bilən adamları, əlaqəçiləri və inzibatçıları
özündə birləşdirən qurumu nəzərdə tuturdu. Müasir idarəetmə,
istehsal və satış texnologiyaları o qədər mürəkkəbləşmişdir ki,
bir şəxsin belə fərqli bilik sahələrinə tam bələd olması mümkün
77