ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

malarda ictimai rifah və fərdi rifah arasında funksional asılılığın
olması qəbul olunur. Hər bir fərdin rifahı nə qədər yüksək olarsa
və belə fərdlərin sayı nə qədər çox olarsa, ictimai rifah da bir o
qədər yüksək olar.
Son dövrlərdə ictimai rifahın təmin olunmasında dövlətin
iştirakına zərurətin artmasını göstərən ideyaların geniş yayıl -
masına  baxmayaraq,  ictimai  rifaha  fərdi  rifah  prizmasından
yanaşma həmişə ön planda olmuşdur. Bu yanaşmaya görə ictimai
rifah  cəmiyyətin  üzvlərinin  rifah  səviyyəsini  əks  etdirən
göstəricilərlə qiymətləndirilir, yəni fərdin prioritetliyi əsas kimi
qəbul edilir. Başqa sözlə, ictimai rifah fərdi rifahın ölçü vahidləri
ilə qiymətləndirilir. 
İctimai rifahın artımı və dayanıqlılığının zəruri elementi olan
dövlət siyasətinin sonrakı tədqiqi XX əsrin 50-70-ci illərində
isveçli iqtisadçı, 1974-cü ildə pul nəzəriyyəsi üzrə əsas işlərinə
və  iqtisadi,  sosial  və  institusional  hadisələrin  qarşılıqlı
əlaqələrinin dərin təhlilinə görə Nobel mükafatı laureatı olmuş
Hunar Myurdal (1898-1987) və amerikalı iqtisadçı, institusional
iqtisadi cərəyanın təmsilçisi və C.Keynsin ardıcıllarından biri
olan Con Kennet Gelbreyt (1908-2006) tərəfindən irəli sürülmüş
“ümumi  rifah  dövləti”  konsepsiyasının  meydana  gəlməsi  ilə
davam etmişdir.    
Bu müəlliflərin fikrincə bazarın kortəbii amillərinin təsirindən
asılı olmayaraq cəmiyyət tərəfindən maliyyələşdirilən xidmətlər
ictimai  rifahın  ayrılmaz  elementidir.  Buna  görə  də,  dövlətin
siyasəti əhalinin rifahının yüksəldilməsi və sosial harmoniyanın
təmin  edilməsinə  yönəlməlidir.  Mümkün  qədər  çox  fərdin  –
cəmiyyət  üzvünün  fərdi  rifahının  yüksəldilməsi  isə  dövlət
siyasətinin əsas məqsədi olmalıdır.
H.Myurdal liberal ideologiyanı iqtisadi nəzəriyyənin mənəvi
cəhətlərinə az diqqət yetirdiklərinə görə tənqid edir və göstərirdi
ki, qərəzsiz ictimai elm heç zaman olmayıb və məntiqi baxımdan
mövcud  ola  bilməz  [34].  Onun  fikrincə  rəqabətli  bazarların
optimallığına (“görünməz ələ” ) inam yalnız bölgü problemləri
nəzərə alınmadığı halda bəraət qazana bilər. 
H.Myurdalın konsepsiyasının əsasında o fikir dayanır ki, bir
çox  inkişaf  etmiş  və  müxtəlif  ünsürlərdən  (bazar  və  dövlət
76