Budjet hisobi

Budjet tasnifi –  Budjet tizimining barcha darajalaridagi budjetlar 
daromadlari va xarajatlarini, shuningdek, ushbu budjetlarning taqchilliklarini 
moliyalashtirish manbalari va davlat qarzi turlarini birxil belgi bo‘yicha 
qonunga muvofiq guruhlash  bo‘lib, undan budjetlarni tuzish va ijro etishda 
tasnif ob’ektlariga guruh kodlarini berish orqali foydalaniladi. Tasnif barcha 
darajadagi budjetlar ko‘rsatkichlarining qiyosiyligini, ularni iqtisodiy va statistik 
tahlil qilish imkoniyatini ta’minlaydi
3
. 
Budjet tasnifining ahamiyati shu bilan belgilanadiki, undan: 
−   davlat budjetini tuzish, ko‘rib chiqish, qabul qilish va ijro etishda; 
−   budjet mablag‘larining ajratilishi va ulardan foydalanilishini nazorat 
qilishda; 
−   turli darajadagi budjetlarning ko‘rsatkichlarini bir-biri bilan 
taqqoslashda; 
−   barcha darajada jamlangan budjet tizimini tuzishda foydalaniladi. 
1999 yilga qadar O‘zbekistonda sobiq ittifoq davrida ishlab chiqilgan 
tasnif qo‘llanilar edi. Budjet qismlar, bo‘limlar va moddalarga bo‘linib,o‘zida 
funksional va iqtisodiy tasnifning umumlashtirilgan belgilarini 
mujassamlashtirardi. U xalqaro standartlar talabiga javob bermas va Milliy 
Schetlar Tizimiga muvofiq kelmas edi. Yuqorida qayd etilgan kamchiliklar 2000 
yil budjetiga nisbatan qo‘llanilgan yangi tasnifda hisobga olindi. Bu tasnif 
                                                           
3
O’zbekiston Respublikasi budjet tizimi: Darslik / Z
.Х.Srojiddinova. –Тoshkent, 2010 yil. 

---

 
9 
budjetni iqtisodiy tasnifga muvofiq to‘rt asosiy toifaga ajratib, tahliliy 
imkoniyatlarni kengaytirdi va budjet mablag‘laridan foydalanishda lozim 
darajada moslashuvchanlikni ta’minladi. Bu toifalar: ish  haqi va unga 
tenglashtirilgan to‘lovlar, ijtimoiy to‘lovlar, kapital qo‘yilmalar va boshqalar. 
Budjet tasnifi quyidagi tamoyillarga asoslanadi: 
−  to‘liqlik (budjet jarayonining barcha ishtirokchilarini qamrab oladi); 
−  yagonalik (budjet jarayonining barcha ishtirokchilari uchun yagonadir); 
−  o‘zaro muvofiqlik (budjet tasnifi kodlari bir vaqtning o‘zida budjet 
jarayonining turli operatsiyalarini aks ettirishi kerak emas). 
Budjet tasnifi budjet tizimi budjetlarining daromadlari va xarajatlarini, 
shuningdek Davlat budjeti taqchilligini qoplash manbalarining guruhlanishi 
bo‘lib, quyidagilarni o‘z ichiga oladi:  
•  Budjet tizimi budjetlari daromadlarining tasnifi;  
•  Budjet tizimi budjetlari xarajatlarining tasnifi;  
•  Davlat budjeti taqchilligini qoplash manbalari tasnifi
4
.  
Budjet tasnifi  budjet tizimi budjetlarini shakllantirish, tuzish hamda ijro 
etishni tizimlashtirish uchun foydalaniladi va u budjet ma’lumotlari xalqaro 
tasnif tizimlarining aynan shunday ma’lumotlari bilan qiyoslanishini 
ta’minlaydi.