6 Adabiyot II qism 2017. p65

Tayloq – bu yerda bo‘taloq.
2
  Nori firoq – ayriliq azobi.
3
  Tamuz – yoz, saraton.
4
  Ano – ona.
5
  Modar – ona.
6
  Siyna – bu yerda ona ko‘kragi.
7
  Arqosidin – orqasidan.
8
  Yag‘mo – talon-taroj. Bu yerda issiq azobi ko‘zda tutilmoqda.
9
  Balo – bola.
10 
Zeri bor – yuk ostida (qolmoq).

---

5 6
TOSHBAQA BILAN CHAYON
Yaxshilar andog‘ aytmishlarki, Sangpusht
1
 Iroqdin Hijozga
borur erdi. Bir Chayon anga yo‘ldosh bo‘ldi. Ikisi ketib borur
erdi, ammo Sangpusht bag‘oyat
2
 sohibifahm – farosatlik erdi,
toinki cho‘x safarlarda yaxshi-yamonlar birla yurub, ko‘b
tajribalar hosil qilg‘on erdi. Ammo Chayonga inon-ixtiyorini
verub
3
, bodiyalar
4
 qat’ edub
5
 borur erdi. Shul orada banogoh bir
nahri azim
6
 paydo bo‘ldi. Ikisi o‘tmoqqa qasd qildilar. Sang-
pusht birla Chayon o‘tmoqqa yo‘l topmay, tafakkur yog‘ochi
anga ko‘pruk bo‘lurg‘a ojiz va tadbir qamuchi sol bo‘lurg‘a
nobudu nochiz
7
. Oxir ul-amr
8
 Sangpusht mustajobi da’vadek
9
murod hadafiga
10
 maqrun
11
 o‘lub, shinovarlik
12
 birla muddao
istid’osi
13
 sohiliga o‘zini oldi, nori yoqig‘a o‘tub, qoz-u
14
 o‘rdak-
dek silkinib turdi. Banogoh orqasiga boqti, ko‘rdiki, yo‘ldoshi-
ni oti horug‘on, poyluchchak tag‘olardek nayzasini kiftiga
tashlab, yuqori va quyi yurur erdi.
15
 Anda Sangpusht aydiki:
– Mo‘jib
16
 nadur – buyon o‘tmaysiz?
Kajdum
17
 aydi:
  1
  Sangpusht  – toshbaqa.
2
  Bag‘oyat – g‘oyatda, juda, nihoyatda.
3
  Verub  – berib.
4
  Bodiya – cho‘l, dasht, biyobon, sahro.
5
  Qat’ edub – bosib o‘tib.
6
  Nahri azim – katta daryo.
7
 Tafakkur kuchi bunga ko‘prik va tadbir qamishi sol (kema) bo‘lishga ojiz.
8
  Oxir ul-amr – nihoyat, oqibatda.
9
  Mustajobi da’va – duosi qabul bo‘ladigan.
10
  Hadaf – nishon.
11
  Maqrun – yaqin.
12
  Shinovar  – suzuvchi.
13
  Istid’o – iltimos, so‘rash, yalinib-yolvorish.
14
  Qoz – g‘oz.
15 
Bu yerda Chayonning suvdan qo‘rqib, nayzasini kiftiga tashlab, yuqori va
quyi yurishi qurolini yelkasiga osib, oyoqyalang u yoqdan bu yoqqa yuruvchi
posbonga o‘xshatilyapti.
16
  Mo‘jib – sabab.
17
  Kajdum – chayon.

---

5 7
– Ko‘zyoshicha suv bo‘lsa, bizga ma’zur tutung.
Sangpusht aydi: «Yo‘ldosh bo‘lmoq sharti bul ermaski, oz
hodisa birla hamrohliq rasmini bartaraf qilsam. Avloroq
1
 uldurki,
tag‘oni o‘tkarib qo‘ysam, yaxshi bo‘lur. Burung‘ilar masalidurki:
«Yaxshiliq qil, suvg‘a sol, baliq bilur, baliq bilmasa, Xoliq
2
bilur». Anda Sangpusht hutchav yag‘ochini qo‘lg‘a olib
3
, oz
harakat birla najot sohilig‘a o‘zini oldi. Aydi:
– Ey birodar, sani daryodan o‘tkazgali o‘g‘radim
4
. Mani
ustimga mingil va lekin bejo harakat qilmag‘ilki, o‘z joningga
jabr qilursan.
Anda Chayon aydi:
– Har kim o‘z maslahatini o‘zi bilur.
Andin so‘ng Sangpushtni orqasig‘a mindi. Daryog‘a tushib
oqdilar. Zamonedin so‘ng Chayoni mazkur tebrana berdi. Sang-
pusht aydi:
– Bul bejo harakatdin muddao nimadur?
Chayon aydi:
– Bu kun maydoningni vase’
5
 topdim. Burung‘i yaxshilar:
«Eshak o‘yuni qirq yilda va yana it o‘yuni bor anda», – debdur-
lar. Bul fo‘lod
6
 nayzamni yakjirma qalqoningga
7
 ozmoyish
8
 qi-
loyin derman.
Anda Sangpusht aydi: «G‘olibo uldurki: «O‘z do‘sti dilin
resh
9
 aylayur jahldinkim, ul urur o‘z mushtini devorg‘a!» Anda
Sangpusht aydi:
1