6 Adabiyot II qism 2017. p65

Navola – in’om, ehson; taom, luqma.
2
  Piyola hariflari – qadah, ulfatchilik do‘stlari.
3
  Qosir – qisqa; ojiz.
4
  Borgoh – shoh qabulxonasi, saroy.

---

4 9
xiradmandi
1
 donish
2
 va aqli xiradi bohush
3
 har qancha ko‘b bo‘l-
sa ham, oz bo‘lur. Xususan, podshohi odilg‘a uch toifadin guzir
4
yo‘qdur: avval, olimi boamalki
5
, podshohning oxiratlik asbobini
6
taraddudida bo‘lsa. Ikkinchi vaziri sohibi ra’yki
7
, podshohning
dunyolik yarog‘ini taraddudida bo‘lsa. Uchunchi, munshiyi
8
rostnavis
9
, qalamzan-u
10
nigohdor-u
11
shamshirzan
12
 bo‘lsa».
«Zarbulmasal» arabcha zarb va masal so‘zlarining qo‘shi-
lishidan hosil bo‘lgan bo‘lib, «masallar yig‘indisi» ma’nosini
beradi.  Masal so‘zi o‘tmishda biz hozir qo‘llaydigan maqol  ma’-
nosida ishlatilgan. Zarbulmasal so‘zga maqol qo‘shib gapirish,
o‘xshashi va dalilini keltirish ma’nolarini ham anglatadi. Zarbul-
masal bo‘lish – el og‘ziga tushish, afsona bo‘lish, mashhur bo‘-
lish ma’nolarida ham keladi. Bundan ma’lum bo‘ladiki, Gulxaniy
o‘z davri va zamondoshlarini asarda zarbulmasal qilgan.
Asar qahramonlari o‘z nutqlarida vaziyatga mos ko‘plab
maqollarni keltiradilar, to‘g‘rirog‘i, maqollar yordamida gapira-
dilar. Shu bilan birga, ular bir-birlariga turli masal va hiko-
yatlarni aytib beradilar.
«Zarbulmasal»da 400 ga yaqin maqol, matal, naql va 15 dan
ortiq katta-kichik masal va hikoyat mavjud. Bu muallifning xalq
hayoti, turmush tarzi, an’ana va marosimlari, og‘zaki va yozma
adabiyotini chuqur bilganidan dalolat beradi. U mashhur hind
eposi «Kalila va Dimna», Abdurahmon Jomiyning «Silsilat uz-
zahab» asarlaridan xabardor bo‘lgan. Sa’diy Sheroziy, Hofiz She-
1
  Xiradmand – oqil, dono, donishmand.
2
  Donish – ilm, ma’rifat; aql, idrok.
3
  Bohush – es-hushli.
4
  Guzir  – biror narsadan xalos bo‘lish.
5
  Olimi boamal – ilmiga amal qiladigan olim.
6