Сифат менежменти маърузалар матни

12-жадвал
Ўзбекистонда экспорт ва импортнинг товар таркиби, фоизда 
Товарлар гуруҳи 
Экспорт ва импортнинг умумий ҳажмидаги улуши, 
фоизда 
2005 йил 
2006 йил 
2007 йил 
2008 йил 
Экспорт 
100,0 
100,0 
100,0 
100,0 
Пахта толаси 
19,1 
17,2 
12,5 
9,2 
Озиқ-овқат 
3,8 
7,9 
8,5 
4,4 
Кимѐ маҳсулотлари 
5,3 
5,6 
6,8 
5,6 

---

191 
Энергетика 
маҳсулотлари 
11,5 
13,1 
20,2 
25,2 
Қора 
ва 
рангли 
металлар 
9,2 
12,9 
11,5 
7,0 
Машина ва ускуналар 
8,4 
10,1 
10,4 
7,5 
Хизматлар
12,2 
12,1 
10,7 
10,4 
Бошқалар
30,5 
21,1 
19,4 
30,7 
Импорт 
100,0 
100,0 
100,0 
100,0 
Озиқ-овқат 
7,0 
7,7 
7,9 
8,1 
Кимѐ маҳсулотлари 
13,6 
13,8 
14,8 
13,0 
Энергетика 
маҳсулотлари 
2,5 
4,2 
3,3 
2,1 
Қора ва рангли 
металлар 
10,3 
6,7 
8,3 
6,8 
Машина ва ускуналар 
43,3 
47,0 
46,6 
53,3 
Хизматлар
10,4 
8,4 
7,4 
5,7 
Бошқалар
12,9 
12,2 
11,7 
11,0 
Мамлакатнинг ташқи иқтисодий алоқалардаги иштирокини 
ифодаловчи бир қатор кўрсаткичлар ҳам мавжуд. Масалан, тармоқ 
ишлаб чиқаришининг халқаро ихтисослашуви даражаси кўрсаткичлари 
сифатида таққослама экспорт ихтисослашуви коэффициенти 
(ТЭИК) ҳамда тармоқ ишлаб чиқаришидаги экспорт бўйича 
квотадан фойдаланиш мумкин. ТЭИК қуйидаги формула ѐрдамида 
аниқланади: 
m
î
o
E
E
K
/

, 
бу ерда: 
Э
о
– мамлакат экспортида товар (тармоқ товарлари йиғиндиси)нинг 
солиштирма салмоғи; 
Э
м
– жаҳон экспортидаги шу турдаги товарларнинг солиштирма 
салмоғи. 
Агар нисбат бирдан катта бўлса, бу тармоқ ѐки товарни халқаро 
жиҳатдан ихтисослашган тармоқ ѐки товарларга киритиш мумкин ва 
аксинча. 
Экспорт бўйича квота миллий саноатнинг ташқи бозор учун 
очиқлик даражасини ифодалайди: 
YaIM
E
K
e
/

, 
бу ерда: Э – экспорт қиймати. 

---

192 
Экспорт бўйича квотанинг кўпайиши ҳам мамлакатнинг халқаро 
меҳнат 
тақсимотидаги 
иштирокининг, 
ҳам 
маҳсулот 
рақобатбардошлигининг ўсиб боришидан дарак беради. 
Мамлакатдаги аҳоли жон бошига тўғри келувчи экспорт ҳажми 
унинг иқтисодиѐтининг «очиқлиги» даражасини ифодалайди. Экспорт 
салоҳияти (экспорт имкониятлари) – мазкур мамлакат 
томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг ўз иқтисодиѐти 
манфаатларига путур етказмаган ҳолда жаҳон бозорида 
сотиши мумкин бўлган қисми.
Товарлар экспорти ва импорти суммаси ташқи савдо айланмаси ѐки 
ташқи товар айланмасини ташкил этади. Бирор бир мамлакат бошқа 
мамлакатда ишлаб чиқарилган товарни ўз истеъмоли учун 
эмас, балки учинчи мамлакатга қайта сотиш учун харид қилган 
тақдирда реэкспорт рўй беради. Реэкспорт билан реимпорт узвий 
боғлиқ. Реимпорт истеъмолчи мамлакатдан реэкспорт товарни 
сотиб олишни билдиради.