Сифат менежменти маърузалар матни

Ўзбекистонда ташқи савдо айланмаси ва унинг таркиби 
қуйидаги маълумотлар билан тавсифланади (13-жадвал). 
13-жадвал 
Ўзбекистонда ташқи савдо айланмаси ва унинг таркиби, 
фоизда 
Кўрсаткичлар 
Йиллар 
2000 2002 2003 2004 2005 
2006 
2007 
2008 
Ташқи савдо 
айланмаси 
100,0 
 
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
Экспорт 
52,5 
52,4 
55,7 
56,0 
56,9 
59,2 
63,2 
60,7 
Импорт 
47,5 
47,6 
44,3 
44,0 
43,1 
40,8 
36,8 
39,3 
Экспорт – жами 
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
шу жумладан: 
Товарлар 
86,3 
84,1 
85,6 
88,2 
87,8 
87,9 
89,3 
89,6 
Хизматлар 
13,7 
15,9 
14,4 
11,8 
12,2 
12,1 
10,7 
10,4 
Импорт – жами: 
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
шу жумладан: 
Товарлар 
91,5 
89,4 
89,8 
88,9 
89,6 
90,9 
92,6 
89,0 
Хизматлар 
8,5 
10,6 
10,2 
11,1 
10,4 
9,1 
7,4 
11,0 
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси 
маълумотлари. 
«Ташқи бозорда конъюнктуранинг ѐмонлашувига қарамасдан, 
2008 йилда ташқи савдо айланмаси 21,4 фоизга ошди, айни вақтда 
товарлар ва хизматлар экспорти 28,7 фоизга ортди. Натижада ташқи 
савдо балансида ижобий салдо ҳажми сезиларли даражада ўсди. Бу 

---

193 
эса ишончли тўлов баланси ва иқтисодиѐтимиз барқарорлигининг 
муҳим кўрсаткичи бўлиб хизмат қилмоқда»
11
. 
Энг муҳими, экспорт ҳажмининг ана шундай ўсиши биз учун 
анъанавий ресурслар бўлмиш пахта толаси, қимматбаҳо металлар ва 
турли хомашѐ етказиб бериш ҳисобига эмас, балки асосан 
автомобиллар, нефт-кимѐ ва металл маҳсулотлари, минерал ўғитлар, 
ип-калава ва газлама, трикотаж буюмлар, сим-кабел маҳсулотлари, 
қурилиш материаллари ва бошқа шу каби кўплаб экспорт товарлари 
ҳажми ва турларини кўпайтириш эвазига таъминланмоқда.
Натижада «ташқи савдо таркибида чуқур ижобий ўзгаришлар рўй 
бермоқда. Кейинги йиллар мобайнида экспорт таркибида рақобатдош 
тайѐр маҳсулот салмоғининг барқарор ўсиш тенденцияси ва хом ашѐ 
етказиб берувчи тармоқлар маҳсулотлари улушининг камайиб 
бораѐтгани яққол кўзга ташланмоқда. 2008 йилда умумий экспорт 
ҳажмида хом ашѐ бўлмаган товарларнинг улуши 71 фоиздан зиѐдни 
ташкил этди. Айни вақтда Ўзбекистон учун анъанавий экспорт хом 
ашѐси бўлган пахта толасининг бу борадаги улуши 2003 йилдаги 20 
фоиздан 2008 йилда 12 фоизга тушди»
12
. 
«Бизнинг кейинги йилларда экспорт соҳасида қўлга киритган 
ютуқларимиз, аввало, мамлакатимиз иқтисодиѐтини тубдан таркибий 
ўзгартириш ва диверсификация қилиш, қисқа муддатда биз учун 
мутлақо янги, локомотив ролини бажарадиган тармоқларни барпо 
этиш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик 
янгилаш 
дастурларини 
амалга 
ошириш, 
замонавий 
бозор 
инфратузилмасини шакллантириш борасида ўз вақтида бошланган, 
чуқур ўйланган ва узоқ истиқболга мўлжалланган ишларимизнинг 
натижасидир»
13
. 
Экспорт ва импортнинг ҳаракатида ҳам мултипликация самараси 
мавжуд бўлиб, бу омилни ҳисобга олиш ўта муҳим аҳамият касб этади. 
Бу борада таниқли иқтисодчи олимлардан Ж.Кейнс, Р.Кан, Ф.Махлуп, 
П.Самуелсон ва бошқалар ташқи савдо мултипликатори тўғрисидаги 
назарий асосларни яратишда катта ҳисса қўшдилар.