Ooppp[[[[[[[[[[‘

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ BMM 
44 
ғоялар ва қарашларни ишлаб чиқдилар. Қадимги юнон файласуфи Пифагор 
(э.а. 6-5 асрлар) ва унинг шогирдлари ўзларининг рақамлар ҳақидаги 
қарашларини нафосат оламига ҳам тадбиқ этдилар. Уларнинг нафосат асослари, 
яъни ―хилма-хил овозли томонларнинг келишуви‖ умумбашарий ҳамоҳанг-лик 
эканлиги ҳақидаги қараш ва ғоялари муҳим ўрин тутади. 
Гераклит (э.а. 540-480) нафосат хоссалари моддий дунѐнинг ўзидан 
келиб чиққан, нафосат ҳамоҳангликни англатади, ҳамоҳанглик эса қарама-
қаршиликлар бирлигини ташкил этади, деб кўрсатади ва нафосатнинг 
нисбийлиги ғоясини илгари суради. 
Демокрит (э.а. 460-370) гўзалликни бўлакларнинг тўғри мутаносиблиги, 
мослиги (симметрия)да деб билади ва меъѐр тушунчаси билан боғлади. Санъат 
– бу воқеликка тақлид қилишдир, деб ҳисоблайди, у. 
Суқрот (э.а. 470-399) фикрича, гўзаллик коинотдан инсон турмушига, 
унинг ички кечинмаларига кўчирилган, гўзаллик ва эзгулик бир-биридан 
ажралмасдир. 
Афлотун (э.а. 427-347) фикрича, нафосат манбаини ―ғоялар‖ ташкил 
этади, унинг ѐритиб турувчилик кучи гўзалликни кашф этади. Гўзалликнинг 
моҳиятини ҳис-туйғу билан эмас, фақат ақл-идрок билан англаш мумкин. 
Афлотун санъатни нарсалардан кўчирилган нусха, нарсаларнинг ўзи эса 
ғояларнинг хира нусхасидир, деб таърифлайди. Афлотун санъатнинг одамларга 
нисбатан таъсир кучини салбий, бузғунчи хусусиятга эга, деб таъкидлайди. 
Шунинг учун ҳам ўзи келажакда орзу қилган давлат ҳақидаги қарашларида 
мусиқадан бошқа санъат турларини тилга олмайди. 
Арасту (э.а. 384-322) фикрича, нафосат асосини моддий дунѐдаги 
нарсалар ташкил қилади. У санъатни воқеликка тақлид қилиш воситаси 
сифатида баҳолаб, санъатнинг инсон руҳига ўтказадиган таъсир кучига алоҳида 
эътибор беради. Санъатнинг ахлоқий қудратини, олижаноб фазилатлар яратиш 
кучини улуғлайди. Арасту инсон руҳини ваҳима, даҳшат, раҳм-шавқат орқали 
поклантириш (―катарсис‖) таълимотини илгари суради. Шунингдек, Арасту 
воқелик ва санъат, инсон ва санъат, инсон ва бадиий ижод масалаларига махсус 
тўхталган. 
Эстетик қарашлар Қадимги Римда ҳам шаклланиб ривожланган. Тит