Ooppp[[[[[[[[[[‘

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ BMM 
46 
санъатга юқори баҳо беради. Санъат, унинг фикрича, гўзалликнинг асл 
маконидир. Гегель улуғворликни ҳам санъат асарла-ри заминида таҳлил этади. 
Гегель фикрича, мутлақ руҳ – гўзалликнинг намоѐн бўлишидир. 
IX-XII асрларда Ўрта Осиѐда Мусо Хоразмий, Абу Наср Форобий, Абу 
Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино каби буюк олимлар, шоирлар, 
мусиқашунослар, файласуфлар яшаб ижод этдилар. Улар табиий-илмий, 
фалсафий, ижтимоий-сиѐсий, ахлоқий масалалар билан бир қаторда 
тилшунослик, шеърият, нотиқлик санъати, мусиқа назариясига оид ҳам асарлар 
ѐздилар. 
Форобий ―Бахт-саодатга эришув ҳақида‖ги рисоласида ―Инсон ақл-
идроки туфайли ҳақиқий инсонга айланади, билим инсонга бахт ва шодлик 
келтиради, инсон билиш орқали ўзида гўзаллик ва мукаммалликни кашф этади‖ 
деб кўрсатади. Шахсни камол топтириш жараѐни, Форобий фикрича, инсон ўз 
ҳаѐти давомида илм, ҳунар ўрганиши, ахлоқий қонун-қоидаларни эгаллаши ва 
санъатни ҳаѐтий тажриба билан бойитиш орқали содир бўлади. Эстетик 
фазилатлар инсон атрофини қуршаган муҳит таъси-рида шаклланади. 
Форобий шахс тарбиясида шеърият ва мусиқа санъатининг ўрнини 
алоҳида таъкидлайди. У санъат турларини бир-биридан фарқ қилади: шеърият 
сўз билан, тасвирий санъат эса бўѐқлар билан иш кўради. Лекин ҳар иккови ҳам 
инсон руҳий ҳаѐтининг инъикосидир. Санъат инсонда гўзал эстетик 
фазилатларни тарбиялашга қодир кучга эгадир. Таълим-тарбия масалаларига 
Форобий алоҳида тўхталиб, ѐшларнинг ахлоқий фазилати низомларини ҳамда 
уларнинг санъатни эгаллаши учун амалий малакаларини тарбиялашни муҳим 
вазифа деб ҳисоблайди. 
Абу Райҳон Беруний (973-1048) нафосат ҳақидаги қарашларида воқеа-
ҳодисаларнинг ўзаро боғлиқлиги ва алоқадорлиги манбаи ҳамоҳанглик ва 
уйғунликдир деб кўрсатади. Гўзалликни табиат ва инсонга хос бўлган камолот, 
етуклик сифати даражасида баҳолайди.