£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

madaniyati  deb  ataladi.  Zamonbobo  makonidan  maydoni  170  kv.m  bo’lgan 

erto’la tipidagi uy, ikki chayla, kulolchilik xumdoni va boshqa ashyolar topildi. 

Makonning  sharqiy-janubiy  tomoni  suv  toshqinidan  himoyalanish  maqsadida 

dambaga  o’xshash  devor  bilan  o’ralganligi  ma’lum  bo’ldi.  Qazishlar  vaqtida 

erto’la  va  uning  atrofidan  o’choq  o’rni,  ustunlar  o’rnatilgan  chuqurchalar, 

qoramol, echki va yovvoyi hayvonlarning suyaklari, qorayib ketgan bug’doy va 

arpa donlari, qamish va poxol qoldiqlari, toshdan yasalgan yorg’uchoq siniqlari, 

chaqmoq  toshdan  yasalgan  o’roq  parchalari,  toshdan  yasalgan  munchoqlar 

topildi.  Topilmalar  Zamonboboliklarning  dehqonchilik  va  chorvachilik  bilan 

shug’ullanganini ko’rsatadi.

 

Zamonbobo ko’lining shimoliy sohilidan topilgan qadimgi qabristonda 45 

ta  mozor  ochilib  o’rganiladi.  Mozorlar  hozirgidek  lahat  shaklida  bo’lib, 

marhumlar o’ng va chap yoni bilan ona qornida yotgan chaqaloq singari gujanak 

shaklida  ko’milgan.  O’liklar  yolg’iz,  juft,  ba’zan  uchtalab  /erkak,  ayol  va  bola/ 

ko’milganligi, bir go’rga takror ko’milish hollari bo’lganligi aniqlandi. Erkaklar 

qabridan  o’q-yoy  paykonlari,  pichoqsimon  qurollar,  ayollar  qabridan  tosh 

munchoq,  oltin  marjon,  surma,  toshoyna  va  boshqa  buyumlar,  bir  qabrdan 

kichkina  sopol  haykalcha  topiladi.  Qazilmalarda  topilgan  Badaxshon  la’lidan 

ishlangan  munchoqlar,  Turkmaniston  sopol  idishlari  Zamonboboliklarning 

boshqa  xududlardagi  urug’  jamoalari  bilan  iqtisodiy  va  madaniy  aloqalarda 

bo’lganligini ko’rsatadi.

 

29

 

---

Zamonbobo  madaniyati bir urug’ jamoasining moddiy va  madaniy  merosi 

hisoblanadi. Zamonbobo makoni va qabristoni O’zbekiston tarixshunosligidagina 

emas, jahon tarixi fanida ham mashhurdir.

 

Eneolit  va  bronza  davriga  xos  yana  bir  yodgorlik  Zarafshon  vodiysida 

Tojikiston  respublikasining  O’zbekiston  bilan  chegaradosh  qishlog’i  -

Sarazmdan  topildi.  Bu  makonning  maydoni  90  gektar  bo’lib,  odamlar  uzoq 

yillar  davomida  istiqomat  qilganlar,  dehqonchilik  bilan  shug’ullanganlar. 

Sarazmda  bir  xonali  va  xom  g’ishtdan  yasalgan  ko’p  xonali  uylar,  ikkita 

ibodatxona va qishloq ko’chalari ochildi. Qazishmalar natijasida uylar o’rtasida 

oilaviy e’tiqod joyi, dumaloq shaklda ishlangan olovxona /altar/, torozi toshlari, 

to’qimachilik dastgohining qismlari, urchuq toshlar, pichoq, xanjar, qarmoq, igna 

va  bigizlar,  sopol  idish  parchalari,  mis  oyna,  taqinchoqlar  topildi.  Metall 

buyumlar  yasash  keng  tarqalganligi  aniqlandi.  Kulolchilikda  charx  dastgohi 

kashf etilgan.

 

Shunday  qilib,  So’g’d  o’lkasining  Zamonbobo  va  Sarazm  yodgorliklari 

bobodehqonlarimizning  soy  va  daryo  etaklaridagi  zaxkash  erlarda  yuritgan 

dehqonchilik xo’jaligi haqida qimmatli ma’lumot beruvchi makonlardir.

 

1969-1974  yillarda  A.Asqarov  rahbarligidagi  arxeologlar  guruhi 

Surxondaryo  viloyati  Muzrabod  vohasida  cho’lida  qidiruv  ishlari  olib  borib,