P. M. Matyakubova, P. R. Ismatullayev, A. K. Miraliyeva, U. A. Maxmonov


Materiyani  mavjud  bo‘lish  shakllari



Download 3,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/104
Sana06.07.2021
Hajmi3,16 Mb.
#110041
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   104
Bog'liq
OFA Oquv qollanma

Materiyani  mavjud  bo‘lish  shakllari.  Filosofiyada  inson  idrokidan 
mustaqil  tarzda  mavjud  bulgan  ob’ektiv  reallikni  ifodlalash  uchun  materiya 
kategoryasi  mavjud.  Fizika  materiya  tushunchasi  orqali  moddaning  barcha  tur 
mavjudliklari ko‘rinishlari tushuniladi. Ma’lumki modda turli agregat holatlarda 
bo‘lishi  mumkin.  Hozirgi  zamon  fizikasi  materiyani  mikroskopik  darajadagi 
xossalarini  tadqiq  qilishda  ulkan  muvaffaqiyatlarga  erishdi.  Hozir  materiya 
strukturasi  l
0
  =  10
-18
m  darajadagi  kichik  masshtablargacha  ma’lum.  Koinotda 
hozirgi  davrda  materiya  qanday  taqsimlangan?  Biz  massasi  taqriban  M
Yer
  = 
6*10
24
  kg,  radiusi  R
Yep
  =  6400  km  hamda,  demak,  o‘rtacha  zichligi 

Yer
  = 
5,5*10
3
  kg/m3  bo‘lgan  yerda  yashayotirmiz.  Yer  Quyosh  tizimidagi  to‘qqizta 
sayyoradan  biridir.  Bizning  yulduz  –  bu  Quyosh  bo‘lib,  uning  massasi  M
Q
 
=2*10
36
  kg,  radiusi  R
Q
  =6,9*10
3
  km,  o‘rtacha  zichligi 

Q
  =  1,4*10
3
  kg/m
3
  ga 
teng.  Yer  sayyorasi  Quyoshdan  taqriban  1,5*10
15
  m  masofada  joylashgan.  Bu 
masofani yorug‘lik 499 s = 0,0058 sutkada bosib o‘tadi. Bu masofa astronomik 
birlik  deyiladii.  Quyosh  o‘zining  sayyoralari  sistemasi  bilan  birga  –  bizning 
Galaktikamizdagi  millionlab  yulduzlardan  biridir.  Bizni  Galaktikamizdagi 
yulduzlar  soni  tahminan  2*10
11
  ga  teng.  Agar  biz  unga  tashqaridan  qaragay 


27 
 
olsak,  bizning  Galaktikamiz  markaziga  tomon  qalinlashib  boruvchi  disksimon 
tuzilmadan  iborat  ekanligini  ko‘rar  edik.  Bu  disk  bir  jinsli  emas,  u  spiral 
strukturaga  ega  bo‘lib,  diskning  markaziy  sohalarida  katta,  uning  chekkalarida 
kichik  bo‘lgan  o‘zgaruvchan  burchak  tezlik  bilan  aylanadi.  Bizning 
Galaktikamiz va doshqa galaktikalardagi, shuningdek  galaktikalararo masofalar 
odatda  parseklar  bilan  o‘lchanadi:  1  parsek  (1ps)  =  3,2  yorug‘lik  yiliga  teng. 
Galaktikaning  Quyosh  yaqinidagi  qalinigi  taqriban  2000  parsek,  uning  disk 
diametri  30000  parsek  ga  teng.  Quyosh  o‘zining  sayyoralar  sistemasi  bilan 
Galaktika chetiga yaqin, ya`ni uning markazidan 1000 parsek masofa uzoqlikda 
joylashgan. Galaktikada yulduzlardan tashqari materiyaning boshqa turlari ham 
mavjud bo‘lsada, ular ozdir. Ular Galaktika butun massasining bir necha foizini 
tashkil qiladi, xolos. 

Download 3,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish