Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги м у ҳ а й ё ҳ а к и м о в а семасиология

аччиқланмоқ, 
ғазабланмоқ, қаҳрланмоқ.
Градуоним ик қатордаги бир-биридан 
у зо қ ж о й л аш ган л ек сем ал ар д а ф а р қ л и л и к к учай и б боради. 
Қ а т о р н и н г бош и ва о х и р и д а ж о й л аш ган л ек сем ал ар д аги
ф а р қ л и л и к (зи д д и ят) ан т о н и м и я га ч а ети б б о р и ш и м ум ки н : 
ёмон
— 
қониқарли — яхши.
Антоиимия. Л е к си к ан то н и м и я деб қарам а-қарш и м аъно 
англатадиган лексемалар муносабатига айтилади. Ангонимия икки 
л ексем а ўртасидаги муносабат бўлиб, ушбу лексем аларн ин г 
денотатив сем аларидан б и ри зид, қолган сем алари эса айнан 
бўлади. 
Новча — пакана
 ангонимик жуфглигида 
новча
 «бўй ўлчами 
м еъ ёр д ан ор ти қ » , 
п ак ан а
«бўй ўлчам и м еъ ёр д ан оз» зи д
маъноларни билдиради. Ушбу зидлик бир сема доирасида юзага 
чиққан: 
новча 
— «бўй ўлчами», «меъёрдан ортиқ», 
пакана
-  
«бўй ўлчами», «меъёрдан оз». Ёки 
кун
 ва 
тун
 лексем алари ни н г 
антони м ли ги ни иккала ан тон и м лексем а сем ем сгруктурасида 
ўзаро зи д ва ф арқли бўлган «ёруғ» ва «қоронғи» сем алари
1 БозоровО. Ўзбек тилида даражаланиш. —Тошкент, «Фан», 1995.23-бет.
82
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

белгилаб беради: 
кун
— «сутка қисм и», «қуёш чиққан дан
ботгунча», «ёруғ»; 
тун
— «сутка қисми», «қуёш ботгандан 
чиққунча», «қоронғи».
А н тони м и я муносабати луғат таркибидаги барча сўзларга 
хос эм ас.
А н то н и м и я б арқарор с ем ан ти к м уносабат бўлиб, у н ин г 
асо си д а а н т о н и м и к ж у ф тли к л ар ҳосил бўлади. А н то н и м и к
ж уф тликлар қарам а-қарш и м аъно англатса-да, улар айнан бир 
ҳодисанинг бир-бирига зиддаш мумкин бўлган эн г чекка икки 
то м о н и н и , и к к и қутби ни и ф одалай ди . М асалан ,