O`quv materiallari

Pul mablagʻlari manbalari va ulardan foydalanish toʻgʻrisidagi analitik hisobot 

shakli 

Hisobot davri boshidagi pul mablagʻlari 

1. Pul mablagʻlari manbalari 

Balans passivi moddalaridagi oʻsish 

---

94 

 

Balans aktivi moddalaridagi kamayish 

= Jami manbalar 

2. Pul mablagʻlaridan foydalanish 

Balans passivi moddalaridagi kamayish 

Balans aktivi moddalaridagi oʻsish 

= Jami foydalanilgan summa 

3. Pul mablagʻlarining sof oʻsishi yoki kamayishi (1 – 2) 

Hisobot davri oxiridagi pul mablagʻlari 

 

Mazkur amaliyotni aniq bir korxona misolida koʻrib chiqishingizni soʻraymiz. 

Pul  oqimlari  toʻgʻrisidagi  detallashgan  hisobotlarni  tuzishning  ikkita  asosiy 

metodi  toʻgʻri  va  egri  metodlar  amal  qiladi.  Moliyaviy  hisobotlarning  xalqaro 

hisobotlariga  muvofiq  ularda  pul  oqimlari  uchta  asosiy  faoliyat  turi:  opeartsion 

(asosiy), investitsion, moliyaviy faoliyatlar kesimida detallashtiriladi. 

Korxona  butun  faoliyatining  keltirib  oʻtilgan  uchta  tarkibiy  qismga  ajratilishi 

har  bir  mamlakat  iqtisodiyoti  uchun  muhim  ahamiyatga  ega.  Chunki  yaxlit  faoliyat 

boʻyicha  musbat  pul  oqimlariga  erishish  asosiy  faoliyati  boʻyicha  pul  oqimlariga 

manfiy  boʻlgan  holatda  ham  investitsion  faoliyat  yoki  moliyaviy  faoliyat  hisobiga 

ta’minlanishi  mumkin.  Bunday  holatda  jami  pul  oqimi  miqdori  korxonaning  zarar 

bilan ishlayotganligini yopib ketishi mumkin.  

Keltirib  oʻtilgan  pul  oqimlarining  har  birining  asosiy  elementlarini  koʻrib 

chiqamiz. 

Asosiy  (operatsion)  faoliyat  boʻyicha  pul  mablagʻlari  harakati  (Cash  Flow 

From Operations – CFFO) mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayoni bilan bogʻliq. 

Umumiy  holda  mazkur  faoliyat  boʻyicha  pul  oqimlarining  quyidagi  bazaviy 

elementlarini belgilab olish mumkin: 

-  mahsulot  va  xizmatlar  realizatsiyasidan  pul  mablagʻlari  tushumlari, 

shuningdek xaridorlardan olingan avanslar; 

-  mol  yetkazib  beruvchilarga  xom  ashyo,  materiallar,  xizmatlar  va  boshqalar 

uchun toʻlovlar; 

- toʻgʻridan-toʻgʻri va qoʻshimcha xarajatlar, shuningdek joriy foiz toʻlovlari; 

- soliqlar va davlat byudjetiga majburiy ajratmalar boʻyicha toʻlovlar. 

Asosiy  faoliyat  boʻyicha  pul  oqimlari  shakllanishining  umumiy  sxemasi 

quyidagi rasmda keltirilgan (2-rasm). 

---

95