O`quv materiallari

Ikki  tomonlama  netting.  Riskni  pasaytirish  bo‘yicha  amaliy  natija  beradigan 

usullardan  biri  va  xalqaro  moliyaviy  bozorlarida  svop  bitimlarining  standart  sharti 

hisoblangan usul – bu talablarni ikki tomonlama o‘zaro hisobga olish (netting) usuli 

hisoblanadi. 

Ikki  tomonlama  netting  tuzulgan  bitimlar  bo‘yicha  tomonlarni  o‘zaro  talab 

shartlarini  ifodalaydi.  Netting  maqsadi  netting  kelishuvi  qamragan  barcha  bitimlar 

bo‘yicha yalpi riskni sof risk miqdorigacha qisqartirishdan iborat. 

Limitlash. Moliyaviy risklarga qarshi javob choralarining asosiy usullaridan biri 

– bu limitlash, ya’ni har bir riskli holat yoki unga etaklovchi omillarni aniqlab, ularga 

cheklovlar tizimini o‘rnatish hisoblanadi. 

Limitlar o‘rnatish tizimi quyidagi talablarga javob berishi kerak: 



 

limitlar amal qilishi risk bilan bog‘liq barcha faoliyatga joriy qilinadi; 



 

limitlarni hisoblashda barcha ehtimolli yo‘qotishlar jamlanadi; 



 

limitlar o‘rnatilgan risk ustuvorliklari bo‘yicha belgilanadi; 



  limitlar stress-test natijasiga ko‘ra belgilanishi kerak. 

Riskni  baholash  va  boshqarish  jarayoni  samarali  va  barqaror  bo‘lishi  uchun  u 

sodda, amaliy va tushunishga oson bo‘lishi kerak. Bu borada muvaffaqiyatga erishish 

qaror  qabul  qiluvchi  boshqaruv  va  resurslarga  bog‘liq.  Jarayon  malakali 

mutaxassislar  tomonidan  tegishli  texnologiyalardan  to‘g‘ri  va  o‘rinli  foydalangan 

holda amalga oshirilishi kerak.  

Korxonalarda moliyaviy risklarni baholash va boshqarishning vazifasi yuqorida 

keltirib o‘tilgan usul va texnikalardan faoliyat doirasida va riskni tahlil qilishda keng 

foydalanish hisoblanadi. Jarayon keng doirada riskka qarshi choralarni ishlab chiqish 

va  joriy  qilish  hamda  uning  ustidan  nazorat  qilish  haqidagi  qarorlarni  qabul  qilish 

uchun  ma’lumotlardan  foydalanadi  va  natijalarni  strategik  rejalashtirish  jarayoniga 

taqdim etadi. 

Pirovardida  ta’kidlash  o‘rinliki,  riskni  baholash  va  boshqarishning  eng 

mukammal  tizimiga  ega  bo‘lib  ham,  uning  salbiy  oqibatlari  va  ta’sirini  butkul 

---

198 

 

bartaraf  etish  mumkin  bo‘lmaydi.  Biroq  riskni  baholash  va  boshqarishning 

zamonaviy usul va texnikalardan samarali foydalanish biznesni kutilmagan moliyaviy 

yo‘qotishlardan  himoyalanish,  o‘z  vaqtida  va  ongli  ravishda  riskni  qabul  qilish 

imkonini beradi.