O`quv materiallari


Riskni o‘zaro bog‘liq xaritasi



Download 4,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet172/348
Sana03.07.2021
Hajmi4,94 Mb.
#108816
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   348
Bog'liq
MYuMpqJHMCCeIju8329duwGWidVi1sPguSFcihoM

Riskni o‘zaro bog‘liq xaritasi. Eng soddagrafik ko‘rinishi – bu risklarni x va u 

o‘qlari  bo‘ylab  joylashtirish  orqali  tuzilgan  shakli  hisoblanadi.  Ularni  o‘zaro 

bog‘liqligini xaritada biror belgi (X) yoki miqdoriy ko‘rsatkich bilan qayd qilinadi (4-

rasm).  


Risk turi 

E

tk



az

ib

 be



ri

sh

 



bo

‘g

‘i



ni

da u


zi

li

sh



 

Mi

jo



zl

ar 


x

o

h



is

h

 



o‘z

gar


is

hi

 



X

o

m as



h

y

o



 n

ar

x



o

sh



is

h



>

2

5



%

 

Is



to

‘x



ta

b q


ol

is

hi



 > 

h



aft

Iq



ti

so

d



iy

o

tn



p

as



ay

is

h



Raq


o

b

at



ch

il

ar 



ko

‘p

ay



is

hi

 



K

ap

it



al

 ba


h

o

si



 

o

sh



is

h



5

%



 

E

mi



ss

iy



tar

ti

b



og

‘i



rl

as

hi



sh

V



al

y

u



ta k

u

rs



teb


ran

is

h



Etkazib berish 

bo‘g‘inida uzilish 

 

 





 

 



 

Mijozlar xohish 

o‘zgarishi 

 

 



 

 



 



Xom ashyo narxi 

oshishi >25% 

 



 

 



 

 

 



Ish to‘xtab qolishi > 1 

hafta 



 



 

 



 

 

 



 

Iqtisodiyotni 

pasayishi 



 



X  

 



Raqobatchilar 

ko‘payishi 



 

 



 

 

 



Kapital bahosi 

oshishi > 5% 

 

 



 

 



 

 

 






195 

 

Emissiya tartibi 



og‘irlashishi 

 



 

 

 



 

 



 

Valyuta kursi 

tebranishi 

 



 



 



 

4-rasm. Risk o‘zaro bog‘liqlik xaritasiga namuna. 

 

Risklar ustuvorligini belgilash. Risk ustuvorligi – bu risk darajalarini oldindan 

aniqlab qo‘yilgan riskni qabul qilishning chegaraviy qiymatiga nisbatan taqqoslagan 

holda  riskni  boshqarish  ustuvorliklarini  aniqlash  jarayoni  hisoblanadi.  Bunda  risk 

nafaqat  moliyaviy  holatga  salbiy  ta’sir  yoki  ijobiy  imkoniyat  yaratishi  sifatida 

ko‘riladi, balki shuningdek sub’ektiv mezon sifatida, ya’ni salomatlikka, hafvsizlikka 

yoki  firma  reputatsiyasiga  ham  salbiy  ham  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatish,  riskka  moyillik 

hamda risk sodir bo‘lish tezligi sifatida ham qaraladi. 

Risklarni  ustuvorligi  bo‘yicha  tartiblash  ikki  bosqichda  amalga  oshiriladi. 

Birinchi bosqichda risklar deylik ta’sir kuchini ehtimollikka ko‘paytmasi yoki ta’sir 

kuchini  moyillikka  ko‘paytmasi  mezoni  bo‘yicha  tartiblanadi.  Ikkinchi  bosqichda 

tartiblangan risk ta’sir kuchi, sodir bo‘lish tezligi yoki joriy va kelgusi risk darajalari 

orasidagi  farqi  kabi  qo‘shimcha  sifatiy  omillarni  hisobga  olgan  holda  ko‘rib  chiqib 

qayta tartiblash amalga oshiriladi.  

Ierarxiya.  Risklarni birlashtirishning eng sodda yo‘li ularni ierarxiyasini tuzish 

hisoblanadi. Bunda risklar tashkiliy tuzulma, risk turi, geografik yoki strategik ob’ekt 

bo‘yicha ierarxiyasi tuziladi (5.4-rasm).  

Risk  xaritasi.  Odatda  xarita  ikki  o‘lchamli  ko‘rinishda  bo‘lib,  risk  ta’sir 

ko‘rsatish kuchi va uning ehtimolligi yoki ta’sir kuchi va moyilligi nuqtai nazaridan 

tuziladi.  Agar  to‘laqon  qamrab  olinsa,  uchinchi  o‘zgaruvchanni  ham,  ya’ni  riskni 

sodir  bo‘lish  tezligi  yoki  hisoblashlarning  noaniqliklarini  kiritish  mumkin.  Ta’sir 

ko‘rsatish  shkalasini  imkoniyatlar  va  risklar  uchun  xaritasi  quyidagi  rasm 

ko‘rinishida bo‘ladi (5.5-rasm). 



 

5-rasm. Risk ierarxiyasiga namuna 

 

Riskka  qarshi  javob  choralar.  Riskni  baholash  natijalari  riskka  qarshi  javob 

choralarini  ishlab  chiqish  uchun  dastlabki  ma’lumot  sifatida  xizmat  qiladi.  Bunga 

muvofiq  javob  choralarining  shartlari  o‘rganiladi  (riskni  qabul  qilish,  kamaytirish, 

taqsimlash  yoki  qochish),  «xarajat-daromad»  tahlili  amalga  oshiriladi,  javob 

Корхона бўйича риск иерархияси 

 

Риск тури бўйича риск иерархияси 



 

 

 



Корхона 

 

 



 

Корхона 


 

 

 



 

 

 



А риски 

 

 



 

Бозор 


 

 

 



 

 

 



 

Б риски 


 

 

 



А риски 

 

 



 

 

 



 

 

Лойиҳа-1 



 

 

 



Операцион 

 

 



 

 

 



 

 

 



В риски 

 

 



Б риски 

 

 



 

 

 



 

 

 



Г риски 

 

 



Ликвидлик 

 

 



 

 

 



 

 

Лойиҳа-2 



 

 

 



В риски 

 

 



 

 

 



 

 

 



Д риски 

 

 



Кредит 

 

 



 

 

 



 

 

 



Е риски 

 

 



Д риски 

 

Корхона бўйича риск иерархияси 



 

Риск тури бўйича риск иерархияси 

 

 

 



Корхона 

 

 



 

Корхона 


 

 

 



 

 

 



А риски 

 

 



 

Бозор 


 

 

 



 

 

 



 

Б риски 


 

 

 



А риски 

 

 



 

 

 



 

 

Лойиҳа-1 



 

 

 



Операцион 

 

 



 

 

 



 

 

 



В риски 

 

 



Б риски 

 

 



 

 

 



 

 

 



Г риски 

 

 



Ликвидлик 

 

 



 

 

 



 

 

Лойиҳа-2 



 

 

 



В риски 

 

 



 

 

 



 

 

 



Д риски 

 

 



Кредит 

 

 



 

 

 



 

 

 



Е риски 

 

 



Д риски 

 



196 

 

choralarining  strategiyasini  shakllantiriladi  va  riskka  qarshi  javob  choralarining 



rejasini ishlab chiqiladi.  

Umumiy  holatda  moliyaviy  risklarni  boshqarishda  javob  choralari  sifatida 

riskdan  qochish  va  riskni  butunligicha  qabul  qilish  (sug‘urtalash  va  zaxira  qilish 

imkoniyati  bilan)  yoki  risklarni  paydo  bo‘lish  va  o‘zgarish  jarayonida  uni  aktiv 

boshqarishdan birini tanlashdan iborat bo‘ladi. 

Riskdan  qochish  qabul  qilib  bo‘lmaydigan  yuqori  darajadagi  risklar  bilan 

bog‘liq harakatlarni rad etishni anglatadi. Riskni qabul qilish vujudga kelgan riskni, 

salbiy  oqibatlari  o‘nglab  bo‘lmaydigan  yuqotishlarga  olib  kelmagunga  qadar, 

faoliyatni  amalga  oshirishni  anglatadi.  Riskni  boshqarish  uning  ehtimolliligi  va 

zarar  ko‘lamini  dastlabki  baxolash  asosida  riskni  pasaytirish  yoki  oshirish  bo‘yicha 

faol harakatni nazarda tutadi.  

 

6-rasm. Risk va imkoniyatlar namunaviy xaritasi 

 

Bundan  tashqari  risk  vujudga  kelishida  yuqotishlar  darajasini  pasaytirish 



choralari quyidagi asosiy usullarga bo‘linadi: 

 



AKTIVLARNI BOZOR QIYMATI BO

YICHA QAYTA BAHOLASH



 



MAJBURIYATLARNI TA

MINLASH 



 XUSUSAN MARJA YOKI ZALOG KIRITISH YO

LI 


BILAN



 

KUTILAYOTGAN  VA  KO

ZDA  TUTILMAGAN  YUQOTISHLARNI  QOPLASH  UCHUN 



MABLAG

LARNI ZAXIRALASH



 



LIMITLASHTIRISH



 

PORTFEL DIVERSIFIKATSIYASI



 



SUG

URTALASH



 



XOSILAVIY INSTRUMENTLAR YORDAMIDA XEDJERLASH

Sanab o‘tilgan usullaridan ba’zilarini quyida batafsil ko‘rib chiqamiz.  



Bozor  qiymati  bo‘yicha  qayta  baholash.  Aktivlarni  bozor  qiymati  bo‘yicha 

qayta  baholash  (marking  to  market  –  MTM)  –  bu  bozor  narxlarini  muntazam 

tebranish  natijasida  ochiq  pozitsiyalar  bo‘yicha  foyda  va  zararni  kat’iy  belgilash 

hisoblanadi,  masalan  har  kunlik  (birja  bitimlari  uchun)  yoki  uzoq  muddatli  vaqt 

oralig‘ida  (birjadan  tashqari  instrumentlar  uchun).  Agar  kelishayotgan  tomonlarni 

ikkala tarafi ham simmetrik tarzda foyda va zararni hisobga olishsa, bu bozor qiymati 

bo‘yicha  ikki  tomonlama  qayta  baholash  (two-way  MTM)  hisoblanadi,  va  agar 

zararlar  bir  tomonlama  hisobga  olinsa,  bu  usulni  bozor  qiymati  bo‘yicha  bir 




197 

 

tomonlama qayta baholash (one-way MTM) deb nomlash qabul qilingan [3]. Bu usul 



riskni joriy holat bo‘yicha bartaraf qilsa-da, istiqbolda risk xavfi mavjud qoladi.  


Download 4,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   348




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish