A k s iy a d o r L ik k o m paniyasi bosh t a h r ir iy a t I t o s h k e n t

40
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T o ‘y  egasi  b ir  lah za  o ‘ylanib  tu rib   q o ‘l  siltadi.
—  M ayli,  ak a,  —  deb  ikki  hissa  k  p ro q   v a ’d a  qildi.
A lim ard o n   jilm ay a y o tg an in i  yash irish  u c h u n   u f  to rt-
di.
—  H e c h   q o ‘y m ad in g iz-d a !..  Q aytib  kelishim   n im a 
b o ‘ladi?  M e n   h a m   ishlik  o d a m m a n .
—  0 ‘zim   keltirib  q o ‘y am an ...
A lim ard o n   y an a  y u zin i  q o rd a n   p a n a   qilib,  ayvonga 
qaytdi.  M uqaddarri  u n in g   h ayallab  k etg a n id a n   x avo tir 
olib  b o ‘lsa  kerak ,  esh ik   o ld id a   tu rard i.
—  K im ?  —  dedi  u  e rin in g   k o ‘ziga  tikilib.
A lim ard o n   beparv o   q o ‘l  siltadi.
—  M e h m o n g a   c h a q irib   kelishibdi.
—  B orasizm i?  —  M u q a d d a m   sek in g in a,  h u rk ib g in a 
so ‘radi.  E n d i  u  tu rm u sh n i  tu sh u n a   b o sh lag an ,  aksari 
x o tin la rd ay   yuvosh  b o ‘lib  qolg an d i.
—  Albatta!
K e tm a -k e t  k a tta   uyga  kirishdi.  M u q a d d a m   sh ifo n e r- 
d an   k iyim larini  olib  berib  turdi.  A lim a rd o n   b ir  o g ‘iz  h am  
g ap irm ay   kiyindi.  R ub o b in i  o ld i-d a ,  y an a  x u d d i  sh u n d ay  
b ir  o g ‘iz  h a m   g ap irm a y   esh ik k a  to m o n   y o ‘l  oldi.  F aq at 
ayvonga  c h iq q a n id a   burilib  qaradi:
—  E shikni  zan jirlab   ol!
U  yoMda  h am   ch u rq   etm ad i.  M ash in a  q o r  b o ‘ron i 
o rasida  sh id d at  b ilan   o lg ‘a  u c h a r,  h av o d a  p arp irag an  
u c h q u n la r  old   to m c n d a g i  o y n ag a  ch irsillab   u rilar,  bir ju ft 
s h u ’la  o q ish   z u lm a tn i  yorib   borardi.
A lim ard o n   su y a n c h iq q a   o ‘zin i  tash la g a n c h a   yoMdan 
k o ‘z  u zm ay   k etar,  m a n a   sh u   k o ‘rim siz,  q o ‘pol  q ish lo q i- 
d a  b o r  m ash in a  o ‘zida  y o ‘qligi  alam   q ilard i  unga.
Bir  so a tc h a d a n   keyin  c h iro q la r  n u rid a  ch a ra q la b   y o t- 
g an   t o ‘yxonaga  kirib  b o rish d i.  K a tta k o n   uy  o d a m la r 
bilan   liq  to ‘lgan,  m c h m o n la r  to ‘rt  to m o n d a g i  d ev o r  tagi- 
d a  c h o rd a n a   q u rib   o ‘tirish a r,  d astu rx o n   to ‘k in ,  araq   isi 
gurkirardi.
...  A lim ard o n   q  sh iq   boshlash i  bilan  h a m m ay o q   suv 
quyg an d ay   jim ib   qoldi.  U   o ‘z  o v o zin in g   sehri  b u tu n  
t o ‘y x o n an i  ro m   etg an in i  sezib,  zavq  b ilan   ash u la  ayta 
boshladi.  U   q o ‘sh iq   ay tar,  q o ‘po l  etik ,  c h o p o n   kiygan 
o d a m la r  b o sh in i  sek in -se k in   c h a y q ab ,  h u z u r  qilib  esh i- 
tish ar,  shu  to p d a   d c ra z a   o rtid a   h am   b o la -c h a q a ,  x o tin -
41
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

xalaj  t o ‘lib  ketg an in i  A lim ard o n   bilar,  bilgan  sayin 
zav q la n ar  edi.
Q o ‘shiq  tugashi  bilan:  “ Y asha!” ,  “ B araka  to p !”  — 
degan  qiyqiriq lar  yeru  k o ‘kni  qo p lad i.  U n in g   o ld id a 
o d a m la r  tizilib  ketdi.  U la r  q ad o q   q  llari  b ilan   u n in g  
chekkasiga  pul  qistirishga  n av b at  ku tish ard i.  A lim ard o n  
k o ‘p d a n   b uyon  shu  q a d a r  eh tiro s  bilan  k u y lam agan  edi. 
S hu  q a d a r  k o ‘p   ich m ag a n   edi.  H a,  u  bugun  m ast  b o ‘ldi. 
A m m o  n im a d a n   m ast  boM ganini  o ‘zi  h a m   bilm ad i:  m ay - 
d a n m i,  o lq ish d a n m i,  pul  isid anm i...
*  *  *
T a sh q a rid a  sh am o l  uvillaydi,  q o r  u c h q u n la rin in g   d e- 
razaga  chirsillab  urilishi  a n iq   eshitilib  tu ra d i,  allaq a y erd a 
yo n g ‘oq  shoxi  ay a n ch li  ingraydi.  M u q a d d a m   k o ‘rpaga 
o ‘ralib  o lg an ch a,  d ah sh a t  ich id a  q o rn in g   sh itirlash iga 
q u lo q   solib  y o tar,  m u zd ek   zu lm at  m o ‘ralab  tu rg an   d e ra - 
zaga  qarash g a  b o tin o lm a s,  y u rag in in g   g u p -g u p   u ru sh i 
o ‘ziga  h am   an iq   eshitilardi.
D evordagi  k o ‘kish  tu n   c h iro g ‘i  oMimtik  n u r  so ch a d i, 
y altiro q   kapgirli  soat  goh  q attiq ,  goh  sekin  ch iq illay d i, 
vaqt  im illab  o ‘tadi.
Q iziq ,  b alo g ‘atga  yetg an   qiz  m u h a b b a tn i  e m as, 
m u h a b b a tn in g   o ‘zi  un i  izlab  to p a d i,  deg an lari  rost  ekan. 
M u q a d d a m   n e c h a   y illa rd an   beri  A n v ard an   m u h a b b a t 
izlab  yurardi.  B irdaniga  A lim a rd o n n in g   sevgisi  u n i  izlab 
topdi.  U   to ‘y  o ld id an   q an c h a lik   k u y ib -y o n g an ,  iztirob 
ch e k k an   b o ‘Isa,  to ‘ydan  keyin  sh u n c h a lik   q u v o n c h   bilan  
yashay  boshladi.  O tasi  h a m   to ‘yga  d arro v   rozi  b o ‘la 
qoldi.  A lim ard o n   un g a  b ir  d u n y o   baxt  hadya  etdi.
M u q a d d a m   h a m o n   guzardagi  d o ‘x tirx o n ad a  ishlar, 
ham k asb   d u g o n alari  u n in g   baxtiga  havasi  kelgan in i 
y a sh irib  
h a m  
o ‘tiris h m a s d i. 
M u h a b b a t 
t o ‘sh a k d a  
uyg‘o n a d i,  d egan lari  sh u   b o ‘lsa  k erak -d a!  B o ra -b o ra  
A nvarni  u n u td i.  “ 0 ‘zim n in g   M a rd o n   a k a m n i  h e c h  
kim ga  a lish m ay m an !”  B o ‘y id a  b o ‘lganini  sez g an id an   beri 
xayoliga  shu  flkr  m ah k am   o ‘rnash d i.  A m m o   xu dd i  o ‘sha 
k u n d a n   bosh lab   ta g ‘in  bir  n arsan i  k o ‘p  o ‘ylaydigan  b o ‘lib 
qoldi.
M u q a d d a m   b ir  v a q tla r  b olaligida  sh a h a r  h o v lisin in g 
yoMagida  q izalo q lar  b ilan   c h irc h ira   o ‘y n ash n i  yaxshi 
k o ‘rard i.  H a r  k u n i  u la rn in g   hovlisiga  q izlar  toMib  k etar,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kechgacha  koptok  o ‘ynashardi.  0 ‘yinning  qiziq  qoidasi 
bo r  edi.  Kimki  chirchirani  ellikkacha  yetkazm ay  kop- 
tokni  q o ‘lidan  qochirib  yuborsa,  o ‘yindan  chiqib  ketar- 
di.
Keyingi  kunlarda  uning  nazarida  A lim ardon  akasi 
ham   xuddi  koptokday  q o ‘lidan  chiqib  ketayotganga 
o ‘xshardi.
Ayol  kishi  erkakning,  oz  bo ‘lsa-da,  sovuqlashishini 
darrov  payqaydi.  M uqaddam   A lim ardon  akasining  a w a l- 
giday  o ch iq -cho chiq   m uom ala  qilm ayotganini  sezib 
turardi.  Keyingi  paytlarda  eri  ko‘p  ichadigan,  sal  narsaga 
jerkib  tashlaydigan  odat  chiqardi.  “Yeganing  oldingda, 
yem aganing  ketingda,  m en  bilan  ishing  b o ‘lm asin” , 
degan  gapni  ko‘p  qaytaradigan  b o ‘lib  qoldi.  Axir,  odam  
dunyoga  faqat  yeyish-ichish,  kiyinish  uchun  kelm aydi- 
ku!  N ahotk i,  A lim ardon akasi  shuni  bilmasa!  M uqaddam  
shulam i  o ‘ylagan  sari,  eri  kun  sayin  o ‘zidan  uzoqlashib 
borayotganini  his  qilar,  b un d an  dahshatga  tushardi. 
H ozir ham   o ‘sha  beshafqat  tuyg‘u  yuragiga  bigizday  san- 
childi-yu,  qaltirab  ketdi.  “Y o ‘q,  y o ‘q...  0 ‘zim   ham   vahi- 
m a  b o ‘lib  qolibmian” .  U   ko‘rpaga  burkandi,  o ‘zini 
m ajbur  qilib  ko‘zini  yum di...
M uqaddam   chc>‘chib  uy onib  ketdi.  U  uxladim i, 
yo ‘qm i,  bilolm adi,  am m o vahim ali  bir  tuyg‘udan  negadir 
vujudi  titray  boshladi.  K o ‘rpadan  sekin  boshini  chiqarib 
quloq  soldi.  H am o n  sham ol  uvillaydi,  qor  uchqunlari 
ham on  zulm at  qoplagan  derazani  savalaydi.  Birdan 
tash qarida  allakim   dodlagandek  b o ‘ldi.  M uqaddam  
oyo q -q o ‘llari  b o ‘shashib,  k zlarini  k atta-k atta  ochgan- 
cha,  taxta  bo ‘lib  qoldi.  Boyagi  ovoz  tag‘in  qaytarildi.
— 
M ashina-ku,  —  deb  pichirladi  u  q o ‘rquv  ichida,  — 
uy  orqasidan  m ashina  o ‘tyapti.
Shu  ondayoq  ko‘cha  eshik  qattiq  taqilladi.
“ M ardon  akam !”  —  Vujudiga  huzurbaxsh  iliqlik 
yugurdi.  A lim ardon  akasining  zanjirni  tez-tez  taqil- 
latishiga  o ‘rganib  qolgan  edi.
M uqaddam   qushday  yengillik  bilan  sakrab  turdi,  chi- 
roqni  yoqdi.  Boshiga  A lim ardon  akasining  beqasam   ch o - 
po n in i 
y o p g an ich a 
ayvonga 
c h iq a rk an , 
y o ‘lakay 
devordagi  soatga  qarab  oldi.  Soat  m illari  to ‘rt  yarim ni 
ko‘rsatar  edi.
M uqaddam   hovliga  tushgan  zam oni  sovuq  havo
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nafasini  qaytarib  yubordi.  Kalishi  qorga  to ‘lib  chiqdi. 
Shu  payt  eshik  tag‘in  qattiq  taqilladi.  U  oyog‘ining  igna 
sanchib  achishishiga 
q aram ay  yugurdi.  Tayg‘ana- 
tayg‘ana  eshik  tagiga  yetib  keldi.
—  Kim?  —  dedi  hurkovich  ohangda.
—  Och!
M uqaddam   AJimardon  akasining  ovozini  tanib,  dar- 
rov  zanjirni  tushirdi.
A lim ardon  engashib  eshikdan  kirarkan,  unga  urilib 
ketdi.
—  0 ‘lib  qoldingm i?  —  U ning  og‘zidan  gupillab  araq 
isi  keldi.
“ lchibdi!”  —  M uqaddam   indam asdan  eshikni  tag‘in 
zanjirladi.
K etm a-ket  ayvonga  chiqishdi.  A lim ardon  telpagini 
yechib,  paltosining  yelkasiga  q ngan  q o m i  qoqarkan, 
qoshini  chim irib  M uqaddam ga  qarab  q o ‘ydi.  U ning 
yuzlari  qizarib  ketgan,  qisqa-qisqa  nafas  olardi.
—  Bitta  chaqirganda  ochsang b o ‘lm aydim i?  —  dedi  u 
telpagini  burchakdagi  divanga  tashlab.
M uqaddam   uning  savoliga  savol  bilan javob  berdi:
—  T o ‘yga  bordingizm i?
A lim ardon  unga  yelkasi  osha  qaradi.
—  Ha!  Y oqadim i?
Erining  boya  yo ‘lakda  aytgan  gapi  M uqaddam ning 
yuragini  o ‘rtab  yuborgan,  ikki  y o ‘l  o ‘rtasida  o ‘tirgan 
og‘iroyoqli  xotiniga  o ‘lim ni  ravo  ko ‘rgani  ham on  vujudi- 
ni  titratardi.
—  Y o‘q!  —  dedi  u  ovozi  titrab.  —  Yoqmadi!
—  Yoqm asa...  —  A iim ardon  kinoyali jilm ayib  qoshi- 
ni  chim irdi.  —  Y oqm asa...  Keta  qol!  Uying  yaqin...
—  A?!  —  alam li  bir  h ayqiriq  M u q ad d am n in g  
b o ‘g‘ziga  tiqilib  qoldi.  K o ‘z!ari  birdan  jiqqa  yoshga 
to ‘ldi.  T itroq  q o lla ri  bilan  erining  b o ‘yniga  m ahkam  
osilib  yig‘lab  yubordi.  — 
Q a y t a r i b  
oling  so‘zingizni...  Jon 
M ardon  aka,  qaytarib  oling!..
Yana  bir  necha  daqiqadan  keyin  u  erining  zabardast 
yelkasidan  m ahkam   quchoqlab  bag‘riga  bosar,  hozir  uni 
birov  tortib  olayotganday  q o ‘yib  yuborgisi  kelm asdi.
“ M ast-da,  kayf  ustida  aytib  yubordi,  —  derdi  u 
o ‘ziga-o‘zi  tasalli  berib.  —  Ertaga  o ‘zi  pushaym on 
yeydi...”