A k s iy a d o r L ik k o m paniyasi bosh t a h r ir iy a t I t o s h k e n t

33
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

—  D o ‘x tirx onaga  b o ra m a n ,  d eg an m id in g ?
A nvar  h am   t o ‘xtab,  soatiga  q arad i.
—  M u q ad d a m   k etm ag a n d ir  hali?..
—  K o ‘rishing  sh artm i?
A nv ar  u n in g   c h e h ra sid a   bir  q alqib  o ‘ch g a n   m asxarali 
tab assu m n i  o ‘zich a  tu sh u n d i.
—  S og‘indim ,  —  dedi  sekin.  Z ax   yerga  yo pishib  y o t- 
gan  tu t  x az o n la rin i  oy o g ‘ining  u ch i  bilan   titkiladi.  K eyin 
d o ‘stiga  q arab   o h ista  x o ‘rsindi.  —  S en  b ilm a y sa n -d a ... 
H e c h   tu sh u n ib   b o ‘lm aydi  bu  qizga.  Ikki  h a fta d a n   beri 
g ap lash m ay   q o ‘ydi.  N im a   b o ‘lay o tg an in i  o ‘zim   b ilm ay - 
m an .  —  U   b o sh in i  b alan d   k  ta rib ,  kuz  o sm o n id a   kezib 
y u rgan  b ir  p a rc h a   bu lu tg a  tikildi.  U n in g   ko ‘zlarid a  sh irin  
b ir  o rz u m i,  en tik u v c h a n   tab assu m m i  b o r  edi.
A lim ard o n   y an a  boyagiday  m asxarali  kuldi.  U   en d i 
bu  q o ‘y m ijoz  o sh n a sid a n   o la d ig a n in i  olib  b o ‘lg an, 
stud iy ad ag ilar  bilan   ta n ish ib   o lg an ,  y an a  telev izo rd a 
chiqish  u c h u n   A n v am in g   y o rd a m i  kerak  em asdi.
—  M en   u y la n y a p m a n ,  —  d ed i  u  x o tiijam lik   bilan.
A nvar  yarq  etib  b u rilib   qaradi.  U   sevin ishd an  k o ‘ra
k o ‘pro q   h ay ro n   qoldi.
—  Q o ‘y san g -ch i  hazilingni!
A lim a rd o n n in g  yuzid a  y an a  o ‘sh a  quv  tab assu m   q alq -
di.
—  H azili  y o ‘q,  —  dedi  so v u q q in a  qilib.
—  S hayton-ey,  nega  aytm ading?  —  A nvar  endi  ishon- 
di. —  Q a c h o n ?   K im ga?
A lim ard o n   h o zir  u n in g   yuragiga  bigiz  s a n c h ish id a n  
zav q lan ar,  ic h -ic h id a n   to sh ib   kelgan  kulgisini  aran g  
bosib  tu rard i.  O vozini  iloji  b o rich a  beparvo  qilib,  q o sh i- 
ni  ch im ird i.
—  M u q ad d a m g a ...
—  A?!  Q aysi  M u q a d d a m ?   —  D a h sh a tg a   to ‘liq  qisqa 
b ir  hayqiriq   h av o d a  faryod  soldi.  —  Qaysi  M u qad d am ?!
A n var  o y o q larin in g   u c h ig a c h a   m uzlab   k etg an in i  his 
qilib,  A lim ard o n n in g   b ep arv o   k o ‘zlarid an   m a ’n o   q id irib 
qoldi.  A lim ard o n   tag ‘in   bir  m a rta   kulib  q o ‘ydi.
—  0 ‘sh a   o ‘zin g   b ilg an   M u q a d d a m - d a ! 
— 
U 
oyog‘ining  u c h id a   keskin  bu rilib  ketaverdi.
A lim ard o n   b o sh in i  g ‘oz  tu tib   b o ra r,  ja h o n d a   h ech  
n im a   o ‘z g a rm ag an d e k ,  h a m m a   n arsa  k n gilx u sh lik  
bilan  b o ra y o tg a n d ek   edi.
34
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

U   tu tz o r  k o ‘c h a   ichiga  kirib  k etg an id a n   keyingina 
A nvar  o ‘ziga  keldi.  Y uragini  tilim lab  tashlagan  x abarni 
hazilga  y o ‘yishga  h a ra k a t  qilg an d ek   shuu rsiz  jilm aydi. 
Y ugurib  bo rib ,  A Jim ard o n n i  yelkasidan  u shlab ,  o ‘ziga 
q aratd i.
—  Ovsar!  S h u n a q a   n arsa  bilan  h az illash a d im i  odam ?!
A lim ard o n   h a y ro n   q o lg an d ay   q osh ini  ch im ird i.
—  0 ‘zing  bilasan,  hazilni  y o m o n   k o ‘ram an .
A nvar  u n in g   c h in d a n   h am   behazil  g ap iray o tg an in i 
tu sh u n d i.  B irov  b exo sdan  “ o n a n g   o ‘ld i” ,  d eg an d a  kishi 
q an d a y   ahvolga  tushsa,  h o zir  u   h am   xuddi  sh u n d ay  
ah v o ld a  qoldi.  A ’zoyi  b ad a n i  y ap ro q d ay   q altiray  b o sh la- 
g an in i  his  etib,  A lim ard o n n in g   yoqasiga  yopishdi.
—  Y ol o n   a y tasa n ,  m araz!
A Jim ardon  h u z u r  qilib  kuldi.
—  B or,  ish o n m asan g   o ‘zid an   s o ‘ra!  —  U   A nvarn in g 
q o ‘lini  y o q asid an   olib  tash lab ,  d o n a -d o n a   qilib  t a ’kidla- 
di:  —  U  m enga  teg ad i,  bildingm i?!  U   m enga  tegishga 
m ajbur!  M en   u n i  o ‘zim n ik i  qilib  q o ‘ydim!
—  T u h m at!
A n v am in g   k o ‘z  o ‘ngi  q o ro n g ‘ilashib  ketdi.  Q o shini 
ch im irib   tu rg an   A Jim ardon  h am ,  y alan g ‘o c h   tu tla r  h am , 
o sm o n d a   kezib  yurgan  bir  p a rc h a   b u lu t  h am   ch irp ira k  
b o ‘lib  ay lan ib   ketdi.
U  A lim a rd o n n in g   basharasiga  q a c h o n   m u sh t  tu sh ir- 
ganini  bilo lm ay  qoldi.  0 ‘ziga  kelg anida,  A Jim ardon  kaf- 
tining  orqasi  b ilan   q o p -q o ra   q o n g a  b o ‘yalgan  o g ‘zini 
arta r,  pastak   tutg a  suyanib  o lg an ch a  h a d e b   tu p u ra rd i.
A nvar  za ran g   yerni  qarsillatib  tep g a n c h a   yugurib 
ketdi.  M a k ta b d a n   q iy -ch u v   k o ‘tarib  c h iq q a n   b o lalar 
o ra sid a n ,  so ‘rilard a  c h o y x o ‘rlar  c h o rd a n a   qurib   o ‘tirgan  
ch o y x o n a   o ld id an   yugurib  o ‘td i-y u ,  derazalarig a  o p p o q  
d a rp a rd a la r  tu tilg sn   d o ‘x tirx o n a  eshigiga  borib  qoldi. 
S h id d a t  bilan   y o la k k a   otilib   kirdi.  N a v b a t  k utib  o ‘tirg an  
o d a m la rn in g   h ayhaylashiga  q aram ay ,  tepasiga  “ M a n i- 
p u ly a tsio n n a y a ”  d<;b  yozilgan  eshikni  shaxt  bilan  siltab 
to rtd i.  Q a rsh i  to m o n d a g i  d e r a z a n in g   b ir  tav aq a si 
d aran g lab   o ch ilib   ketdi.
—  M uq ad d am !
U n in g   h a y q irig ‘i  b u tu n   d o ‘x tirx o n a n i  ja ra n g la tib  
yubordi.  U stig a  oq  c h o y sh a b   yop ilgan  stolga  tirsagini 
tay ag a n ich a  kaftim   p eshanasiga  bosib  o ‘tirgan   M u q a d -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

d am   o ‘m id a n   tu rd i-y u ,  o y o q larid a n   m a d o r  k etg an d a y  
y an a  o ‘tirib  qoldi.  U n in g   rangi  quv  o ‘ch ib   k etg an , 
k zlarid a  d a h sh a t  olovi  b o r  edi.
A nvar  k o ‘ksini  t o ‘ldirgan  n id o n i  y a lin c h o q ,  ingroq 
o h a n g d a   aytdi:
—  M u q a d d a m ...  A yting...  R o stm i?
U   M u q a d d a m n in g   y o ‘q  deyish in i  kutib  tu ra r,  shu   b ir 
og‘iz  so ‘z  u c h u n   b u tu n   b o rlig ‘ini  berishga  tay y o r  edi.
V ahim ali  su k u n atg a  t o ‘liq  b ir  n e c h a   d aq iq a  o ‘tdi.
M u q a d d a m   t o ‘sa td a n   kafti  b ilan   yuzini  t o ‘sib  yig‘lab 
yubordi.
—  Rost!
A nv arning  k o ‘z  o ‘ngida  y an a  h a m m a   narsa  c h irp ira k  
b o ‘lib  ketdi.  O yoqlari  o ‘z - o ‘zid an   b o ‘shashib,  g an d ira k - 
lab  k e td i-y u ,  eshikka  suy an ib   qoldi.  Bu  yerdagi  h a m m a  
o p p o q   n arsalar b ird an ig a  q o p -q o ra   tusga  k ird i-d a ,  b o sh i- 
ni  so lin tirg a n ch a  tash q arig a  q arab  sudraldi.
U  b ird an ig a  h am m asin i  tu sh u n d i.  M u q ad d a m   n im a  
u c h u n   o ‘ziga  b eg o n a  b o ‘lib  q o lg an in i  h am ,  en d i  h e c h  
q a c h o n   q aytib  k elm ay d ig an ,  u m rb o d   nasib  etm ay d ig an  
aziz  b ir  n arsasid an   ju d o   b o lg a n in i  h am ,  o ‘zining   sofdil- 
ligi,  o c h iq k o ‘ngilligi  o ‘z  boshiga  b alo   b o ‘lib  yog‘ilgan in i 
ham   —  h a m m a -h a m m a s in i  tu s h u n d i.  F aq at  bir  n arsan i 
tu sh u n a   olm asdi.  S h u n c h a   yillik  q a d rd o n   d o ‘sti  n im a 
u c h u n   xiyonat  qildi  unga?  S h u n c h a la r  ab lah lik   qilishga 
u n i  n im a   m ajb u r  etd i  ekan?!  D u n y o   paydo  b o ‘lg an id an  
beri  n im a   u c h u n   o d a m la r  boshi  u stid a  xiyonat  deg an  
q o p -q o ra   sh a rp a   kezib  yu rad i?  O d a m la r  b u n c h a lik  
q ab ih lik n i  q ay o q d a n   o ‘rganisharkin?!
U   yelkasiga  kelib  tu sh g a n   q a q sh a tq ic h   z a rb a d a n  
m u n k ib   ketg an d ay   b o sh in i  quyi  solib  b o ra r,  q ishloq  
o q sh o m   ta ra d d u d in i  k o ‘rar,  ch o y x o n a   gavjum ,  m a k ta b - 
d an   q iy -ch u v   solib  b o lalar  c h iq ib   kelishardi.  O lisda  — 
ufq  etagida  q uyosh  b o tib   b o ra r,  d a ra x tla r  u c h id a   q on li 
shafaq  o ‘ynardi.
*  *  *
S h a n b a   o q sh o m id a   B o ‘sto n   q ish lo g ‘i  ajib  b ir  jo zib a 
k a sh f etdi.  Bu  o q sh o m   o y   h am   erta  chiqdi.  T o ‘lib,  q ip - 
qizarib,  y a sh n a b -y ash n ab   ch iq d i.  N o  o ra n in g   s h o d o n  
ta k a -tu m i  iliq  kuz  havosini  titra td i.  G ‘ujg‘o n   o ‘y n ag an  
y u ld u zlar  t o ‘yxona  ustid a  pasayib  raqs  tushdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A n v ar  Q o n q u s  ustidagi  y a k k a c h o ‘pd a  o y o q larin i 
osiltirib   u zo q   o ‘tird   .  A n h o r  jim jit,  suv  yuzida  y u ld u zlar 
q alq ib  o q a r  edi.
N o g ‘o ra c h i  yigit  u sta  ekan!  S h u n d ay   berilib,  s h u n d a y  
terga  botib  ch a ld ik i,  o sm o n   p ard asin i  yirtib  y u b orgud ay  
b o ‘ldi.  0 ‘z  kasbini  yaxshi  b ila r ekan!  B oplab  c h a la r  ekan! 
U   faqat  bir  n arsan i  bilm ad i.  N o  o ra   c h o ‘pi  bilan 
n o g ‘o ra n i  em as,  xuddi  o ‘ziga  o ‘xshash  b ir  yigitning  qal- 
bini  savalaganini  bilm ay  qoldi.
S hu  kuni  ajoyib  voq ea  b o ‘ldi.  K im n in g d ir  k o ‘nglida 
b a h o r  
g u lla d i. 
K im d ir 
k im g a d ir 
in tiz o r 
b o ‘ldi. 
K im n in g d ir  qalbiga  q o r  yog‘ib  chiqdi.
T o ‘yga  b u tu n   q ish loq  yig‘ildi.  F a q a t  a n h o r  o ‘z 
o ‘za n id a n   ch iq o lm ad i.  Q o n q u s  tu n   b o ‘yi  g ‘azab   b ilan , 
alam   bilan  t o ‘lg‘an ib   oq di.
*  *  *
H ay o t  sh u n a q a   ekan.  G o h o   k im n in g d ir  m o ta m i  k im - 
g ad ir  bay ram   b o ‘larkan!
A lim ard o n   ikki  o y g ach a  a n a   shu  b ayram   ro h a ti  bilan 
gasht  qilib  yashadi.  M u q a d d a m   o ‘zi  o ‘y lag an id an   h am  
yaxshiroq,  m e h rib c n ro q   c h iq ib   qoldi.  A nvar  b o ‘lsa 
u n d a n   b u tu n la y   u zo q lash ib   ketdi.  T ele stu d iy ad a  to ‘sat- 
d an   d u c h   kelib  qolsa,  teskari  b uriiib  k etad ig an   boMib 
qoldi.  A m m o   A lim ard o n   parv o   q ilm asd i,  bir  v aqtlar 
o ‘ziga  q ad rd o n   boMgan  bu  yigitni  en d i  bir  pulga  h am  
o lm as,  o ‘z  q u v o n c h i,  o ‘z  b a x tid a n   m ast  edi.
U   shu  ikki  oy  ic h id a   to ‘rt  m a rta   telev izo rd a  chiqd i. 
H a ,  en d i  u n in g   orn ad i  y u rish a  bosh lag an   edi.  U zo q  
safarg a  c h iq a y o tg a n   o d a m   b iro n   n a rsa sin i  u n u tib  
q o ld iris h d a n   c h o ‘c h ib ,  o ‘z in i  q a n c h a lik   te k sh irsa , 
A lim a rd o n  
h am  
s h u n c h a lik  
p u x ta  
ta y y o rla n a rd i. 
Y o n g ‘o q z o r  b o g ‘  u stid a  h a r  sa h a r  u n in g   yangroq,  d ilb ar 
ovozi  parvoz  e ta r,  u  q o ‘shiq  b o sh lag an id a  ta b ia tn in g   o ‘zi 
ham   tan   berib  quloq  so lg an d ay   boMar,  s q m o q la r  h am , 
a n h o r  h am   b ir  nafas  sukut  saqlab  tinglardi.
A lim ard o n   h a r  h afta d a  yan g id an   yangi  q o ‘sh iq lar 
o ‘rganar,  s h e ’rlarga  o ‘zi  kuy  b astala r  edi.
N a v b atd ag i  b ay ram   arafasid a  un i  y ana  studiyaga 
ch a q irish d i.  S h u   kurii  A lim ard o n   o ‘z  k u ch ig a  ikki  m arta 
ish o n ch   hosil  qildi.  M u siq a  tah ririy a tig a  kirib  borishi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bilan   A n v a m in g   y o rd a m c h isi  —  k asa lm a n d   m u h a rrir 
yigit  un g a  u c h ta   konvert  top sh ird i.
—  Sizga  ekan.
A lim a rd o n   h a y ro n   b o 'lib   k o n v e rtla rd a n   b itta sin i 
och d i.
O ddiy   q o ra  q alam   bilan  yozilgan   x atn in g   b irin ch i 
satrlarin i  o ‘q id i-y u ,  h a y a jo n d a n   k o ‘z  o ‘ngi  jim irla sh ib  
ketdi.  U   k o ‘p d a n   o rz u   qilib  y u rgan  niyatig a  yeta  b o sh la- 
g a n id a n   m a st,  sh o d   edi.  X a tn in g   oxirgi  s a trla rin i 
o ‘q irk a n ,  q o ‘llari  q a ltira b   k etd i.  “ Biz  k o lx o z c h ila r 
A lim ard o n   T o ‘rayevning  ajoyib  ovozini  h a r  k u n i  esh itsak  
d e y m iz ...”
M ak tu b   an a  sh u n d a y   s o ‘z la r  b ilan   tu g allan g an   edi.
S hu  ku ni  u  b esh ta  q o ‘shiq  aytdi.  H a r  qaysisini 
o ‘zgacha  zavq  b ilan ,  o ‘zining  d ilb ar  o h an g i  b ilar  y u rak - 
y u ra k d an   kuyladi.
K o n se rtd a n   keyin  studiya  bufetiga  kirdi.  Ikki  q a d a h  
k o n y ak   ichdi.  B ugun  u n in g   ru h i  tetik ,  kayfi  c h o g ‘  edi. 
S h a h a r  yangi  libos  kiygan,  k o ‘c h a la r  c h a ro  o n ,  ran g - 
b aran g   afish alarn in g   olovli  jim jim asi  salq in   h av o d a 
k am alakdek  to v lan ad i.  U   trolleybus  b ekatiga  c h iq q a n id a  
tan ish   bir  ovozni  eshitib,  to ‘xtab  qoldi.
“ 0 ‘zi!  0 ‘zim n in g   ash u lam !”  U   t o ‘rt  qavatli  k a tta k o n  
b in o n in g   ovoz  kelay o tg an   d eraza sin i  to p d i.  Q o ‘shiq  bi- 
rin ch i  qavatdagi  y o rq in   s h u ’la  tu sh ib   tu rg an   d e raza d an  
quyilib  ch iq ib ,  q a n o t  q o q ard i.  A lim ard o n   h ayajon   ic h id a  
sek in -se k in   yurib  d eraza  tagiga  b o rd i.  D e raza  p ard alari 
tu sh irib   q o ‘yilgani  u c h u n   h e c h   n im a  k o ‘rin m as,  a m m o  
ich k arid a  o d a m   k o ‘pligi  so y alard an   b ilinib  tu ra rd i. 
C h am asi,  b iro n -b ir  k e c h a   b o ‘layotg an  b o ‘lsa  kerak, 
ich k arid a  b osinq i  g ‘o v u r  eshitilar,  a m m o   q o ‘shiq  tovushi 
baralla,  tin iq   y an g rar  edi.  Bu  A lim a rd o n n in g   o ‘sha  b i- 
rinchi  “ Yigit  q o ‘shig‘i”  edi.
“ M ag n ito fo n g a  yozib  o lishgan  e k a n ” ,  deb   o ‘yladi 
A lim ard o n   nafas  c h iq arm ay .  U   bu  b in o   ta la b a la r  y o to q - 
xonasi  ek an in i  esladi.  “ B oshlandi!  T ala b alar  y o q tird im i, 
o m m alash ish   sh u !”  A lim a rd o n n in g   lab larid a  q u v n o q  
tabassum    y n ad i.  H o z ir  kirib:  “ 0 ‘sha  q o ‘sh iq n i  aytgan 
A lim a rd o n   T o ‘rayev  m e n   b o ‘la m a n ” , 
d e s a   ish o - 
n ish arm ik an ? ..
U   y o n g ‘o q z o r  b o g ‘k o ‘chaga  alla m a h a ld a   yetib   bo rd i. 
H ali  oy  ch iq m ag a n ,  a m m o   o sm o n d a   jim jim a   y u ld u zlar
* 
.