Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

34-mavzu. SAN’AT VA MA’NAVIYAT 

 

Og‘zaki nutq: Mavzuga oid matnni o‘qib tushunish. Matndagi terminlarning ma’nosini 

izohlash. Matnni ijodiy so‘zlash.  

Yozma nutq: “San’at mening hayotimda” mavzusida esse yozish. San’atkorlarni  

ta’riflab, reklama matnini tayyorlash. O‘zbek kinosining mavzulari va muammolari haqida 

publitsistik maqola yozish. Madaniy hordiq odobi qoidalarini yozish. 

Grammatika: Umumxalq leksikasiga kirgan san'atshunoslik terminlari. Undalmalar. 

Tayanch so‘z va iboralar:san’at, ma’naviyat, o‘zbek san’ati ustalari, san’atshunoslik terminlari, 

undalmalar.  

O‘zbekiston san’ati 

O‘zbekistonda  san’atning  deyarli  barcha  turlari  mukammal  rivojlangan.  Musiqa  san’atida 

qadimgi  davrlardan  to  bugungi  kunimizgacha  bebaho  kuy,  qo‘shiqlar,  cholg‘u  asboblari  va 

musiqa nazariyasiga oid asarlar yaratilgan. Juda ko‘p mahoratli sozandalar, bastakorlar, hofizlar 

o‘zbek  san’ati  dovrug‘ini  olamga  taratishgan.  Xususan,  Tamaraxonim,  Halima  Nosirova, 

Ma’murjon  Uzoqov,  Komiljon  Otaniyozov,  Botir  Zokirov,  Farrux  Zokirov,  Munojot 

Yo‘lchiyeva  kabi  o‘zbek  qoshiqchilarining  nomi  jahonga  mashhurdir.  O‘zbek  milliy 

qo‘shiqchiligi va sozandachiligi kundan kunga rivojlanib, ravnaq topib bormoqda. 

O‘zbekiston  tasviriy  san’ati  ham  o‘zining  qadimiy  ildizlariga  ega.  XV-XVI  asrlarda 

Behzod,  Mirak  Naqqosh,  Qosimali  kabi  buyuk  rassomlar  asos  solgan  an’analar  hozirgacha 

davom  etib  kelmoqda.  Respublika  tasviriy  va  amaliy  san’at  bilim  yurtida  qadimiy 

hunarmandchilik  turlarining  san’at  darajasiga  ko‘tarilgan  ganchkorlik,  zargarlik,  yog‘och 

o‘ymakorligi,  naqqoshlik,  kulolchilik  sirlari  yosh  avlodga  o‘rgatilayotgan  bo‘lsa,  rassomchilik 

kollejida  tasviriy  san’atning  rang-tasvir,  portret,  peyzaj,  naturmort  kabi  turlari  o‘qitilmoqda. 

---

249 

 

O‘zbek  rassomlari  Chingiz  Ahmarov,  Abdulhaq  Abdullayev,  Bahodir Jalolov,  Ro‘zi  Choriyev, 

Muzaffar  Abdullayev,  Jamol  Usmonovlarning  asarlari  dunyodagi  ko‘pgina  nufuzli 

ko‘rgazmalarda namoyish qilingan. 

Kino san’ati ham O‘zbekistonda juda yuqori darajada rivoj topgan. Kinoning barcha turlari 

–  badiiy  film,  hujjatli  film,  teleseriallar,  multiplikatsiya,  ilmiy-ommabop  filmlar  sanoatining 

shuhrati  MDH  mamlakatlarida  mashhur.  Har  yili  “O‘zbekfilm”  kinostistudiyasida  tarixiy, 

sarguzasht,  detektiv,  sevgi  va  hayot  hamda  mehr-vafo  haqidagi  yuzlab  filmlar  suratga  olinadi. 

“Mahallada  duv-duv  gap”,  “O‘tgan  kunlar”,  “Kelinlar  qo‘zg‘aloni”  kabi  filmlarni 

o‘zbekistonliklar juda sevib tomosha qilishadi. 

O‘zbek  teatr  san’ati  ham  o‘z  tarixiga,  rivojlanish  bosqichi  ham  o‘ziga  xos  an’analariga 

ega.Teatr  san’ati  darg‘alari  Abror  Hidoyatov,  Sora  Eshonto‘rayeva,  Shukur  Burhonov,  Nabi 

Rahimov,  G‘ani  Ag‘zamov,  Soyib  Xo‘jayev  kabilar  o‘zbek  teatr  san’atini  yuqori  pog‘onaga 

ko‘targanlar.  Ular  ishtirokidagi  har  bir  spektakl  tomoshabinlarga  olam-olam  ma’naviy  ozuqa 

bergan. 

O‘zbekistonda, shuningdek opera, balet, estrada, me’morchilik kabi san’at turlari ham katta 

yutuqlarga ega bo‘lgan holda rivojlanib bormoqda. 

 

Yunus Rаjаbiy 

Musiqа  –  vоqеlikni  bаdiiy  tоvush  оbrаzlаridа  аks  etishi  vа  kishi  psiхоlоgiyasigа  fаоl 

tа’sir o‘tkаzuvchi sаn’аt turidir. 

O‘zbеkistоndа  mаshhur  ijrоchilаr,  аn’аnаviy  uslubdаgi  хоnаndаlаr  Mа’murjоn  Uzоqоv, 

Jo‘rахоn  Sultоnоv,  Kоmiljоn  Оtаniyozоv,  Оrifhоji  Аlimаhsumоv,  Оchilхоn  Оtахоnоv, 

Fаttоhхоn Mаmаdаliyеvlаrning dоvrug‘ini оlаmgа tаrаtgаn sаn’аt hаm musiqаdir. 

O‘zbеk musiqаsining bilimdоnlаridаn biri  mаshshоq vа hоfiz, bаstаkоr vа оlim Yunus 

Rаjаbiy o‘zining butun iste’dodini хаlq ishigа bаg‘ishlаdi.  

 

Yunus  Rаjаbiy  o‘zbеk  хаlq  musiqаsini  o‘rgаnishdа  judа  ko‘p  yillаr  dаvоmidа  hаlоl 

mеhnаt qilib kеldi. 

 

O‘zbеk  milliy  musiqаsini  o‘rgаnish  nаtijаsidа  Yunus  Rаjаbiy  1960-yildа  «O‘zbеk  хаlq 

muzikаsi»  nоmli  bеsh  tоmlik  kitоbini  nаshr  ettirdi.  Bu  kitоbning  nаshr  etilishi  o‘zbеk  musiqа 

mаdаniyati sоhаsidа kаttа vоqеа bo‘ldi. 

 

Хаlq  mаdаniy  mеrоsini  ehtiyotlаb  vа  hurmаt  bilаn  sаqlаb  kеlgаn,  o‘zbеk  musiqаsini 

yanаdа rivоjlаntirishgа kаttа hissа qo‘shgаn Yunus Rаjаbiy hаqiqiy ijоdkоr vа оlim edi. 

 

Аkаdеmik Yunus Rаjаbiy 1976-yildа vаfоt etgаn.