Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги

 
3.2-расм. Бинодаги дефектларнинг турлари
Бинодаги дефектларнинг ўрганиш ва классификациялаш улар 
туғдирадиган хавфни олдиндан башорат қилиш ва зарурий чора тадбирлар 
қўллаш имкониятини беради ҳамда лойиҳа ва қурилиш жараѐнида бундай 
нуқсонларга йўл қўйилишини камайтиради.
Ғиштли деворларда учрайдиган кўзга ташланувчи дефектларга 
қуйидагиларни келтириш мумкин: горизонтал текисликдан оғувчи ва қалин 
бўлган чоклар, чокларни боғлаш, устунлар ва оралиқ деворларни арматуралаш 
Бинодаги дефектлар 
Қидирув ва лойиҳа 
ишларида йўл қўйиладиган 
ҳисоблар ва хатоликлар 
Қурилиш жараѐнидаги йўл 
қўйиладиган ҳисоблар ва 
хатоликлар 
Келиб чиқиши ва вақти бўйича 
Тавсифи бўйича 
Кўринмас 
Кўринадиган 
Аҳамияти бўйича 
1-гуруҳ, бузилишдан дарак 
берувчи, конструкцияни 
кучсизлантириб, авария 
ҳолатини келтириб чиқарувчи 
2-гуруҳ, бузилиш 
хавфини туғдирмаса-
да, конструкцияни 
кучсизлантиради 
3-гуруҳ, бузилишга олиб 
келмайди, лекин эксплуа-
тация жараѐнида қўшимча 
ҳаражатлар талаб қилади 

---

62 
ҳамда деворларнинг вертикалдан оғиш ҳолатлари. Бундай дефектлар ишнинг 
олиб борилиши жараѐни етарлича назорат қилинмаганлигидан келиб чиқади.
Бевосита кўзга ташланмайдиган дефектларга лойиҳадагидан паст маркали ғишт 
ѐки қоришманинг қулланилишини мисол қилиш мумкин.
Юқорида келтирилган дефектлар биринчи ҳолатда чўкиш ва бузилишга 
олиб келса, иккинчи ҳолатда эса деворнинг музлаши, захлаши ва ҳ.к. га олиб 
келади.
Меъѐр бўйича горизонтал чокларнинг ўртача қалинлиги 12 мм (8 дан 15 
мм гача) ни, вертикал чокларники эса 10 мм ни ташкил этади. Терманинг 
кўтариш 
қобилиятини 
ошириш 
мақсадида 
девор 
арматураланади. 
Қўлланилаѐтган арматура тўрининг симларини қалинилиги 3-8 ммни ташкил 
қилади. Сим тўр албатта пайвандланган, боғланган ѐки зигзаг шаклида эгилган 
бўлиши лозим. Устунлар ва оралиқ деворларда сим турларнинг мавжудлигини 
текшириш учун уларнинг учлари горизонтал чоклардан 2-3 мм чиққан ҳолда 
бўлиши лозим.
Дарзлар – конструкциянинг юкланиши ва деформация таъсирининг 
ташқи белгисидир. Конструкцияда дарзлар турли сабабларга кўра пайдо бўлиб, 
турлича даражадаги асоратлар қолдиради. Шунинг учун улар аҳамиятига кўра 
хавфли ва хавфсиз турларга бўлинади. Конструкцияда дарзлар аниқланганда, 
уларнинг келиб чиқиши сабаби ва тавсифи, ривожланиши ѐки турғунлиги 
ҳақида маълумотга эга бўлиши зарур.
Бир хил ўлчамга эга бўлган ва қийшиқ тўр кўринишидаги дарзлар 
цементнинг сифатсизлигидан ѐки бетоннинг қотишида ҳарорат-намлик 
режимининг бузилиши натижасида пайдо бўлади. Бундай турдаги дарзларнинг 
хавфлилиги шундаки, улар арматураларнинг очилиб, агрессив муҳит таъсирида 
қолишига олиб келади. Армотош ва ғиштли, темирбетон эгилувчи 
конструкцияларда бикирлик қовурғасига перепендикуляр равишда жойлашган 
дарзлар, одатда, ортиқча юкланиш натижасида пайдо бўлади.