Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги

Меъѐрий усул. Бу усулга асосан жисмоний емирилиш бинонинг ҳақиқий 
хизмат даврини меъѐрий хизмат даврига нисбати билан аниқланади.

---

26 
100
ф
Т
Т
Ф
(2.4) 
бу ерда Т
ф
- бинонинг ҳақиқий хизмат даври, йил; 
Т- бинонинг меъѐрий хизмат даври, йил.
Кўриниб турибдики, бу усулда бино конструктив элементларининг 
ҳақиқий жисмоний ҳолати инобатга олинмайди. Бу усулни қўллаш бинонинг 
меъѐрий хизмат даври унинг ҳақиқий хизмат даври билан деярли мос бўлган 
ҳолдагина самаралидир. Бироқ, амалиѐтда аксарият ҳолларда улар бир бирига 
мос эмас, чунки бу нарса конструкцияга таъсир қилувчи жуда кўп ташқи 
омилларга боғлиқдир.
Эксперт усули.
Бу усулга асосан, мутахассис томонидан ҳар бир конструктив элемент 
бўйича текширув ишлари амалга оширилиб, текширув натижалари асосида 
бутунлай бино бўйича ҳамда уни ташкил этувчи конструктив элементларнинг 
техник ҳолати ҳақида реал кўринишда намоѐн бўлиб, (2.1) формула асосида 
аниқланади.
Жисмоний емирилишни аниқлашда эксперт усули ҚМҚ 2.01.16-97 [24] га 
мос равишда амалга оширилади. Бу меъѐрий ҳужжат фақатгина турар жой 
биноларида жисмоний емирилиш даражасини аниқлаш учун яратилган бўлиб, 
бошқа вазифадаги бино ва иншоотлар учун эса меъѐрий ҳужжат ҳозирча 
мавжуд эмас.
Турар жой биносининг жисмоний емирилиш даражасини аниқлаш.
Мисол: Бино 40 йил эксплуатация қилинган. Капиталлик гуруҳи-2 ва мос 
равишда меъѐрий хизмат даври 125 йил. Мисолда иккита вариант қаралади:
А). Бино нормал шароитда (барча турдаги таъмирлаш ишлари ўз вақтида 
бажарилган ҳолатда) эксплуатация қилинган. Бу ҳолда бинонинг ҳақиқий 

---

27 
хизмат даври назарий жиҳатдан унинг меъѐрий хизмат давридан кам 
бўлмаслиги (ѐки мос келиши) лозим.
Б). Бино нормал шароитда, бироқ ҳеч қандай режавий-профилактик ѐки 
бошқа турдаги таъмирларсиз эксплуатация қилинган. Бу ҳолда бинонинг 
ҳақиқий хизмат даври назарий жиҳатдан меъѐрий хизмат давридан кам бўлиши 
лозим.