Mavzular. Tat fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. Zamonaviy kompyuterlar va ularning arxiterturasi. Xotira qurilmasi, axborotlarni kiritish-chiqarish qurilmalari. Ma’ruza rejasi

Axborot haqida tushuncha 

Axborot - so’zi lotincha «informatio» so’zidan kelib chiqqan bo’lib, tushuntirish, tanishtirish, 

bayon etish degan ma’nolarni anglatadi. 

Axborotning  o’zini  esa  biror  ob’ekt,  atrof-muhitni  ma’lum  bo’lagi  yoki  ma’lum  jarayon 

haqidagi,  aniqmaslik  darajasini  kamaytiradigan  belgilar  (parametrlar),  tafsilotlar  yo’riqlar  va  h.k. 

majmuasi deyish mumkin. 

O’z navbatida xabar axborotni tasvirlash formasi bo’lib, u nutq, matn, tasvir, grafik, jadval, 

videotasvir, tovush va h.k. ko’rinishida ifodalanadi. 

---

5 

 

Umuman, zamonaviy mazmunda olganda - axborot bu odamlar orasidagi, odamlar bilan jonli 

va  jonsiz  tabiat,  xususan  EHM  orasidagi  ma’lumot  almashinuvi  bo’lib,  keng  ma’nodagi  ilmiy 

tushunchadir. 

Axborotning  eng  asosiy  turlaridan  biri  -  iqtisodiy  axborot.  Uning  farqli  tomoni  shundaki,  u 

odamlarning  katta  jamoalari  bilan,  tashkilotlar  bilan,  korxonalar  va  shu  singari  boshqa  iqtisodiy 

strukturalardagi boshqarish jarayonlari bilan bog’liqligidadir. 

Iqtisodiy  axborot  -  bu  ishlab  chiqaradigan  va  ishlab  chiqarmaydigan  sohalardagi,  odamlar 

jamoasidagi  ijtimoiy  -  iqtisodiy  jarayonlarni  aks  ettiruvchi  va  ularni  boshqarish  uchun  xizmat 

qiluvchi ma’lumotlar to’plamidir. 

Ko’p hollarda axborot jumlasi o’rniga berilganlar degan ancha farq qiluvchi jumla ishlatiladi. 

Axborot  bu  -  aniq  va  amalda  ishlatiladigan  xabardir.  Berilganlar  esa  -  bu  xabarlar, 

kuzatishlarni  o’z  ichiga  oladi.  Biror  zarurat  bo’yicha  imkoniyat  tug’ilganda,  masalan,  narsa 

to’g’risidagi bilimini oshirish paytida u axborotga aylanadi. 

Axborotning  amalda  qo’llanilishi  zarur  sharti  uning  o’z  vaqtidaligi  va  adekvatligidir. 

Adekvatlik  bu  olingan  axborot  asosida  qurilgan  obrazning  haqiqiy  ob`ektga  qanchalik  mosligini 

beradi va u uchta formada ifodalanadi: 

  Sintaktik  adekvatlilik  -  bu  axborotni  uzatish  tezligi,  aniqligi,  kodlashtirish  tizimi,  tashqi 

ta’sirlarning mavjudligi va shu kabi jarayonlardan iborat. 

  Semantik  adekvatliligi  -  uzatiladigan  axborotning  ma’naviy  tarkibi,  ob`ekt  obraziga  va 

haqiqiy ko’rinishiga mos kelishligi hisobga olinadi. 

  Pragmatik  adekvatlilik  -  olingan  axborotning  asosiy  boshqariladigan  jarayon  bilan  mos 

kelishini belgilaydi. 

Bularni  yanada  yaxshiroq  tasavvur  etish  uchun  hayotiy  bir  misol  olamiz.  Faraz  qilaylik,  siz 

avtomobil bozorida ishlovchi firmada menedjer bo’lib ishlaysiz va avtomobil texnikasini namoyish 

etuvchi  ko’rgazmaga  taklifnoma  oldingiz.  Bu  taklifnomada  ko’rgazma  bo’ladigan  vaqt,  joyi, 

ishtirokchilar tarkibi to’g’risidagi ma’lumotlar bo’lishi mumkin. Agar ko’rgazma yopilgandan so’ng 

bu  taklifnomani  olganingizda,  u  sizga  kerak  bo’lmay  qolardi.  O’z  vaqtida  emasligi  sababli 

foydalanib bo’lmaydi.