57
Shuni yodda saqlash kerakki, ishga yaxshi kirishgan va charchamagan mushaklar yaxshiroq
chо‗ziladi.
Umumrivojlantiruvchi mashqlar ayrim mushaklar guruhini taranglashtirish va bо‗shashtirish vositasi
sifatida
Ma‘lumki, taranglashish va bо‗shashtirishning birin-ketin bajarilishi mushaklarni uzoq vaqt
ishga layoqatli bо‗lishini ta‘minlaydi va harakatlarni tо‗liq kо‗lamda bajarish imkonini beradi.
Undan tashqari, skelet mushaklarini erkin taranglashish va bо‗shashtirish harakat malakasini tezroq
shakllantirishga yordam beradi hamda harakatlarni yengil va erkin bajarish imkonini beradi.
Mushaklarni
ixtiyoriy
taranglashish
va
bо‗shashtirishga
о‗rgatishda
turli
umumrivojlantiruvchi mashqlar qо‗llaniladi: bо‗shashtirib siltash harakatlari, silkinishlar, ayrim
mushak guruhlarini (tik turib, о‗tirib, yotganda) taranglashish va bо‗shashtirishni ketma-ket
bajarish, bir mushakni taranglashish bilan bir vaqtda boshqa mushaklarni bо‗shashtirish, kaft,
bilak, yelka, gavda, oyoq mushaklarini birin-ketin bо‗shashtirish.
Umumrivojlantiruvchi mashqlar qaddi-qomatni shakllantirish vositasi sifatida
Qaddi-qomatni shakllantirish va uning nuqsonlarini yо‗qotish uchun orqa, qorin pressi va
yelka kamari mushaklarining statik kuchini, shuningdek, umurtqa pog‗onasining harakatchanligiga
kо‗proq e‘tibor bergan holda tananing barcha mushaklarini bir tekis rivojlantirish zarur. Bu
vazifa
umumrivojlantiruvchi mashqlar yordamida muvaffaqiyatli hal etiladi. Qaddi-qomatni
shakllantirish uchun talabalarni о‗z qomatini rostlay bilishga va uni uzoq vaqt saqlab turishga
о‗rgatish zarur.
Talabalarni tо‗g‗ri qomatga xos xislatlami tarbiyalashga о‗rgatish qaddi-qomatni rostlash
mashqlarini qо‗llash orqali amalga oshiriladi:
1.
Tо‗g‗ri qomat holatini tarbiyalash.
Talabalarga tik turib qomatni qanday qilib tо‗g‗ri tutish kerakligi kо‗rsatiladi. Asosiy
diqqatni boshning holatiga qaratish lozim, boshning tо‗g‗ri holatda ushlashgina qomatni rostlash
imkonini beradi. Doimo boshni oldinga engashtirib yurish, odatda, kurakning chiqib, qomatni
bukilib qolishiga sabab bо‗ladi.
2.
Shu mashqning о‗zini talabalar bir-birlariga yordamlashib bajarishda ularning biri
tо‗g‗ri qomat holatini saqlab turadi, ikkinchisi esa, bu holatni qanchalik tо‗g‗ri ekanligini yaxshilab
kо‗zdan kechirib chiqadi.
3.
D.h. ensa, kurak, qо‗lni va tovonlarni devorga tekkizgan holatda orqa bilan turish.
Tananing hamma qismlari holatini eslab qolish. Devordan uzoqlashish va о‗sha holatni saqlab
turish.
4.
D.h. shuning о‗zi. Tana holatini eslab qolish. Bir qadam oldinga yurib burilishlar va
bosh bilan aylanma harakatlar bajarish. Yana boshni tо‗g‗ri holatda tutib turish hamda bir qadam
orqaga yurish va devor oldida turib, gavda holatini tekshirib kо‗rish.
5.
D.h. shuning о‗zi. Devor oldida turib, bosh va tosni uzoqlashtirmasdan belni bukish
va d.h.ga qaytish.
6.
D.h. shuning о‗zi. Bosh, orqa va tosni devordan uzoqlashtirmasdan о‗tirish va
turish, oyoqlarni kо‗tarish va bukish.
7.
D.h. shuning о‗zi, holatni eslab qolish. Devordan uzoqlashib bosh, gavda, oyoqlar
bilan bir necha harakatlar bajarish; tо‗g‗ri qomat holatini qabul qilib, uning tо‗g‗riligini devor
oldida tekshirib kо‗rish.
8.
D.h. shuning о‗zi, holatni eslab olish. Devordan uzoqlashib, tо‗g‗ri holatni
saqlagancha 5-6
daqiqa aylanib yurish; yana devor oidiga borib holatni tekshirish.
58
9.
Oyna oldida turib, tо‗g‗ri qomat holatini qabul qilish. Bosh, gavda. oyoqlar bilan bir
necha harakatlar qilish. Yana tо‗g‗ri qomat holatini qabul qilib, uni oyna oldida tekshirib kо‗rish.
10.
Dir-birining tо‗g‗ri turishini tekshirish.
11.
Bir-biriga orqa о‗girib turib, tо‗g‗ri qomat holatini qabul qilish (orqaga aylanib
qarab), bir-birining holatini tekshirish.
12.
D.h. gimnastika tayoqchasini orqa umurtqa pog‗onasi bо‗ylab tik ushlab, tik turish.
Belni tayoqcha ensa va umurtqa pog‗onasiga tegadigan qilib tо‗g‗rilash.
13.
Chalqancha yotib, devor oldida tik turgan holatga о‗xshagan
holat qabul qilish va
qabul qilingan holatni saqlagan holda qoringa ag‗darilib yotish.
Qomatini tо‗g‗ri rostlangancha tegmaslik sharti bilan «quvlashmachoq» о‗ynash.
Qayd qilingan mashqlarni bajarishda talabalar bu mashqlarning vazifasi nimadan iborat
ekanligini, albatta, yaxshi anglab yetishlariga erishish kerak. Umumrivojlantiruvchi mashqlarni
bajarayotib ayrim mushak guruhlariga alohida ta‘sir qilinganda, rivojlanishdan
orqada qolgan
mushaklarni mustahkamiash va qomat nuqsonlarini yо‗qotish imkoni yaratiladi.
Tо‗g‗ri qomatni shakllantirish uchun mushaklarning taranglik darajasini boshqara olish va
tik turganda, о‗tirganda va yurganda gavda qismlarining holatini his qilish muhimdir. Faqat gavda
qismlarining о‗zaro joylanishini his qilgandagina tо‗g‗ri qaddi-qomatga xos holatni qabul qilishga
о‗rganish va mashq qilish orqali, uni malaka sifatida mustahkamiash inumkin. Tо‗g‗ri qomatni his
qilish mashqlarigina bu vazifani hal qilish imkonini beradi.
Qomatdagi nuqsonlarni faqat umumrivojlantiruvchi mashqlar yordamida bartaraf etish
mumkin.
Qomat bukchaygan bо‗lsa, diqqatni kо‗proq umurtqa pog‗onasining tо‗g‗rilanishiga, yelka
kamari mushaklarining mustahkamlanishi va ularning statik kuchini rivojlantirishga qaratib,
kо‗proq umurtqa pog‗onasi yuqori qismining harakatchanligini oshirishga yordamlashadigan
mashqlarni bajarish zarur.
Lordoz (kerilgan) qomatda oldinga engashish mashqlari va qorin pressi, umurtqa, bel
mushaklarini mustahkamiash uchun gavda, tos, son bо‗g‗imida bukish, gavdaning orqa tomonidagi
mushaklarini chо‗zish (bu umurtqaning bel qismida bukilishini kamaytiradi) mashqlarini tavsiya
qilamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: 
