Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – Қурилиш

Литература 
1. 1. C. W. Tang. Two-layer organic photovoltaic cell," Applied Physics Letters, 
vol. 48, p. 183, 1986. 
2. 3. F. C. Krebs. Fabrication and processing of polymer solar cells: A review of 
printing and coating techniques," Solar Energy Materials and Solar Cells, vol. 
93, pp. 394-412, Apr. 2009. 
3. www.konarka.com 
MAHALLIY HOM ASHYO ASOSIDA OLINGAN DEVORBOP KERAMIK 
G’ISHTNING ENERGIYA SAMARADORLIGI. 
mag.H.M.Bekchanov(TAQI) 
Respublikamizda qurilish materiallari sanoatida iqtisodiy islohotlarni yanada 
chuqurlashtirish va tarmoqni jadal rivojlantirish, yangi zamonaviy qurilish 
materiallari, konstruktsiyalari va buyumlari ishlab chiqarishni koʼpaytirish hamda 
uning turlarini kengaytirish boʼyicha keng qamrovli chora-tadbirlar amalga 
oshirilib, muayyan natijalarga erishilmoqda. 2017-2021 yillarda Oʼzbekiston 
Respublikasini yanada rivojlantirish boʼyicha Harakatlar strategiyasida, jumladan 
milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshliligini oshirish, iqtisodiyotda energiya va 
resurslar 
sarfini 
kamaytirish, 
ishlab 
chiqarishda 
energiya 
tejaydigan 
texnologiyalarni keng joriy etish, kabi muhim vazifalar belgilab berilgan. 

---

280 
Mazkur vazifalarni amalga oshirish, jumladan, qurilish tarmogʼini binolarning 
energiya samaradorligini oshiruvchi sifatli material va konstruktsiyalar bilan 
taʼminlash maqsadida mahalliy xom ashyolardan foydalanib, belgilangan xossa va 
koʼrsatkichlarga ega boʼlgan keramik devorbop gʼisht tarkibi va uni ishlab 
chiqarishning energiya tejamkor texnologiyasini ishlab chiqish muhim 
vazifalardan biri hisoblanadi. 
Samarali devorbop keramik buyumlarni ishlab chiqarish uchun xom ashyo 
bazasi holatining tahlili shuni koʼrsatib berdiki, Oʼzbekiston Respublikasining 
koʼpchilik xududlarida sifatli tuproqlar konlarining mavjud emasligi sababli 
nokonditsion xom ashyo qoʼllanilib kelmoqda. Shu tufayli asosan sifati past 
lyossimon giltuproqlar ishlatilib, mavjud holat olinayotgan mahsulotlarning talab 
etiluvchi mustaxkamlikka oid va ekspluatatsion xossalarga javob bermasligi 
sababli yuqori sifatli keramik buyumlar olishga toʼsqinlik qilmoqda. Shuning 
uchun materialshunos olimlar va mutaxassislar tomonidan mavjud mahalliy 
tuproqlarning xossalarini yaxshilashga va zamonaviy talablarga mustahkamligi va 
energiyasamaradorligiga oid xossalari boʼyicha javob beruvchi devorbop keramik 
buyumlarni olish uchun xom ashyo bazasini kengaytirishga qaratilgan ilmiy 
tadqiqotlar koʼlami tobora ortib bormoqda. Va shu yo’l bilan yurtimizda zahirasi 
kam sanalgan sifatli tuproq xom ashyosini iqtisod qilish va past sifatli tuproqlardan 
sifatli, energiyasamarador qurilish materiallari ishlab chiqarish bo’yicha 
olimlarimiz tomonidan ko’pgina takliflar bildirib kelinmoqda. Xususan past sifatli 
lyossimon giltuproq, seolit tarkibli jins va maydalangan g’o’za poya asosidagi 
devorbop energiya samarador g’ishtlar ham shu jumladan sanaladi. Bu turdagi 
devorbop materiallarning o’ziga hos tomoni shundaki: maydalangan g’o’za poya 
donalari g’ishtni kuydirish jarayonida yonib g’ovakliklar paydo bo’lishiga sabab 
bo’ladi va ushbu materialni energiya samaradorlik ko’rsatkichlarini oshishiga olib 
keladi, lyossimon giltuproqlar tarkibiga seolit tarkibli jinslar kiritilganda esa ular 
keramik massaga korrektsiyalovchi taʼsir koʼrsatib keramik massaning qoliplashga 
oid xossalarini yaxshilaydi, seolit tarkibli jinslardan foydalanishning yana bir 
samaradorligi bu strukturaga oid-reologik konstantaning oʼzgarishi xarakteri 
sanaladi. Quyidagi jadval orqali buni ko’rishimiz mumkin.