Parazit begona o'tlar va ularga qarshi kurashish choralari

Ko‘kmaraz (tuyaqorin) Heliotropium lasiocarpum F.et M - Ko‘kmaraz bir yillik o‘t bo‘lib, partov yerlarda, siyrak chiqqan ekin orasida va tariq ekilgan yerlarda ko‘p o‘sadi. Urug‘i mayda (bo‘yi 1,5-2 mm, yo‘g‘onligi 0,6-1 mm), tuxumsimon ko‘kimtir kulrang, usti burishiq, ingichka yo‘lli, oq kalta tuklar bilan qoplangan, sermoy bo‘ladi. Ming dona urug‘ining og‘irligi 1,2 g keladi. Lalmi yerlarda aprelda, nam yerlarda esa kuzgacha unadi. May oyi o‘rtalarigacha tik o‘sadi. Barg bandi uzun, barg tomiri ust tomondan botiq, ost tomoniga bo‘rtib chiqqan bo‘ladi. Poya va barglari oq tus kalta tuklar bilan qoplangan. Ko‘kmaraz qalin o‘sganda bo‘yi 10 sm. dan oshmaydi, odatda 30-60 sm bo‘ladi. Juda qulay sharoitda, unumdor yerlarda bo‘yi 1,3 m. ga yetadi.
Ko‘kmaraz may-iyun oylarida pastki to‘pgul-gajaklaridan boshlab gullaydi, gullash davri uch oygacha davom etadi, gullari oq mayda; novdalarning ustki tomonidan gullari bir qator bo‘lib joylashadi. Urug‘i iyul va avgustda yetilib to‘kiladi. Har gektar ekinda 30 mingtagacha ko‘kmaraz 4000 tagacha urug‘ tugadi. Urug‘ida 1 foiz, poya va bargida 0,4 foiz alkoloid bo‘ladi.
Choyo‘t, dalachoy (xiperikum perforetum) – dalachoydoshlar oilasiga mansub, 30-60 sm balandlikdagi o‘qildizli ko‘p yillik o‘tchil o‘simlik. Barglari ellipssimon, poyaga suprotiv joylashgan, efir moylari ishlab chiqariladigan va quyoshda yorug‘ nuqtalardek bo‘lib ko‘rinadigan bezlari bor. Shu sababdan bu tur choyo‘tni ilmia-teshik bargli, gul to‘plami poyaning uchuda joylashgan. Iyun-iyul oylarida gullab, urug‘laydi. Adir o‘tloqlarda, daryo, ariq bo‘ylarida tog‘larning sersoya tomonlarida o‘sadi.
Choy o‘t barglaridagi efir moylar parazit. Ayniqsa oq rangli yoki ola hayvonlarda quyosh nuri tushib turganda zaharlanish tez kuzatiladi. Zaharlangan hayvonlar terisining oq joylarida yiringlashgan yaralar paydo bo‘ladi, kuchli qichish hodisasi kuzatilib, dermatitdagidek belgilar paydo bo‘ladi.
Choyo‘t hozirgi zamon medisinasida keng qo‘llaniladigan dorivor o‘simliklardandir. Uning guli va barglari zotiljam, yo‘taladigan kishilarda yallig‘lanishni davolashda ishlatiladi.Choyo‘tining bo‘ktirmasi tish niralarini mustahkamlash va og‘iz bo‘shlig‘idan chiqadigan yoqimsiz hidni yo‘qotish uchun ham qo‘llaniladi. Bulardan tashqari, choyo‘tning yashil massasi vino ishlab chiqarish sanoatida, “Zveroboy”, “Yerofich”, “Balzam” kabi shifobaxsh ichimliklar tayyorlashda ishlatiladi.