P I k I r b I l d I r I w sh I l e r: Sh. Allaniyazova

ekinshiden
, Esbergen bulardıń on segizge shıqqanına 
isengisi kelmey pısı
ǵ
ına júrdi 
(Sh. Seytov «Xalqabad»).
Jámiyettiń bir orında uzaq 
waqıt toqtap qalıwın ullı okeanda júzip kiyatırıp toqtap qal
ǵ
an paroxodqa megzetsek, 
onda
ǵ
ı pútkil ekipajdı júrip kiyatır
ǵ
anımız
ǵ
a, joqarı tezlikte zuwlap kiyatır
ǵ
anımız
ǵ
a 
isendiriwge háreket etiwimizge tuwra keledi. 
Mine
, bul minnetti kapitan atqaradı. 
Áytewir, aldımızda jetiwimizge tiyis mánzilimiz bar ekenin, o
ǵ
an jetetu
ǵ
ınımız
ǵ
a 
úmitlenemiz. 
Aqırı
, ekipajdı usılay isendirgen-dá 
(S. Ismaylov «Bizler bir úyde 
jasaymız»).

Teksttiń qáliplesiwinde dánekerler de áhmiyetli xızmet atqaradı. Bunda
dánekerlerdi xızmetine qaray ekige bóledi: a) gáplerdiń óz ara qatnasın
támiyinlewshi dánekerler; b) abzaсlar qatnasın támiyinlewshi dánekerler.
Dánekerler tek gáp qurılısında
ǵ
ı birgelkili a
ǵ
zalar menen qospa gáplerdiń 
sıńarların baylanıstırıp qoymastan, olar teksttiń komponentlerin de baylanıstırıw 
xızmetin atqaradı: 
Usı kúnnen baslap meniń de jasa
ǵ
ım kelmedi. Ózimdi talay márte 
biyikten taslap óliwdi oyladım. 
Liykin
kindik tusıma baylap al
ǵ
an bir qısım topıraq 
meniń ómirimdi uzayta berdi de, Iran shegarasına jaqın tawlı bir awıl
ǵ
a alıp keldi. 
Biraq
shegaradan ótiwdiń hesh múmkinshiligi bolmadı 
(S. Juma
ǵ
ulov «Bir qısım 
topıraq»).
Dánekerler tekstte abzaсlardıń semantikalıq hám sintaksislik baylanısların
támiyinlewshi qural xızmetin de qosa atqaradı. 
Jumamurat kelinshegi menen bes-altı jıldan beri áneydey bolıp ómir súredi. Tórt 
bólme jayı, eki balası, úyleri de tap-taza, tap-tuynaqtay. Balaları da ózli-ózi ájúk-gújik 
bolıp Jumamurattıń gazeta-jurnal oqıp, dem alıwına kesent bermeydi. Kelinsheginiń 
bolsa jıńq etip sesti shıqpas. 
Biraq… biraq
, bulardıń bári Jumamurat ushın qádimgi bolıw
ǵ
a tiyisli, onsha 
áhmiyeti joq, dártke aspaytu
ǵ
ın nárseler
(G. Esemuratova «Jumamurat qayqı»). 
Dúnya-malsızlıqtan jarlı bolsań da, aqıl
ǵ
a bay bolıw
ǵ
a háreket qıl, 
sebebi 
dúnya-
mal menen bay bol
ǵ
annan góre, aqıl
ǵ
a bay bol
ǵ
an jaqsıraq: aqıl menen dúnya-mal 
tabıw
ǵ
a boladı, biraq dúnya-mal menen aqıl tawıp bolmaydı. Ańqaw, nadan tez 
kámba
ǵ
allasadı, biraq mına nárseni bilgil: aqıl – ol urı alıp kete almas, otta janbas, 
suwda batpas bir qımbat bahalı nársedur. 
Eger
aqılıń bolsa, óner úyren, sebebi ónersiz aqıl – lipassız tán yaki bet-álpeti 
joq adam sıyaqlı. Bilim bul aqıl belgisi degen ekenler
(«Qabusnama»).

---

41 
Solay etip, tekst komponentlerin baylanıstır
ı
wda leksikalıq tákirar, sinonimler, 
almasıqlar, kiris a
ǵ
zalar, dáneker hám t.b. tillik birlikler qollanıladı. Bunday 
qurallardıń hár biri keleshekte ayrıqsha izertlewler ushın tiykar boladı.