P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

Tilning  lug'at  tarkibi

Tilda bo'lgan hamma so'zlarning jami tilning lug'at tarkibi deb ataladi. 

Biror tilning lug'at tarkibi  naqadar boy va xilma-xil bo'lsa, bu til shu qadar 

boy va rivojlangan til bo'ladi.  Har bir kishi foydalanayotgan va foydalanishi 

mumkin  bo'lgan  lug'at  tarkibi  qanchalik  boy  va  taraqqiy  qilgan  bo'lsa, 

uning  nutqi  ham  shunchalik  boy  va  taraqqiy  qilgan  bo'ladi.  Odam  o‘z 

nutqida  foydalanayotgan  so'zlarning  miqdori  shu  odam  nutqining  lug'at 

(yoki  leksika) jihatini,  nutqning lug'at  tarkibini  tashkil  qiladi.

Har  bir  so'zning  o'z  ma’nosi  bor,  ya’ni  har  bir  so'z  muayyan  bir 

narsaga  yoki  narsalar  turkumiga,  shuningdek,  narsalarning  muayyan  bir 

belgilariga,  ularning xususiyatlariga,  bog'lanishlariga,  munosabatlariga  va 

boshqa  shu  kabi  belgilariga  taalluqlidir.  So'zning  ma’nosi  odamlarning 

nutq amaliyotida bir-biri bilan bo'layotgan o'zaro aloqasida ma’lum bo'ladi.

---

So'zning  ma’nosi  odamlarning  bir-birlarini  tushunishlarini  ham 

ta’minlaydi.  Bir-biri bilan gaplashayotgan  ikki  kishi bir-birini tushunadi, 

chunki gaplashayotgan kishilarning har biri  muayyan bir narsa to'g'risida 

muhokama yuritadi  va  har qaysi  so'zni  muayyan bir ma’noda  ishlatadi.

Aristotel  ham  o'z  vaqtida  bunday  degan  edi:  «Bahslashayotgan  har 

ikkala tomon ayni bir fikrni tushunmoqlari uchun, awalo, ishlatilayotgan 

so'zlarning  mazmuni  ham  ma’nosi  haqida  kelishib olmoq  kerak».

Kishining o'z  nutqda har bir so'zning  ma’nosini  aniq,  tushunib  foy­

dalanayotgan va foydalanishi mumkin bo'lgan lug'at tarkibi shu kishining 

nutqi qay darajada  o'sganligini  ko'rsatadi.