P h aydarova

sikloid tangacha 
deb atala­
di. Zog‘ora baliq tanasining boshidan to dum suzgich qanoti- 
gacha to ‘g‘ri 
yon chizig'i 
o ‘tadi.
27-rasm. Zog'ora baliqning tashqi tuzilishi:
l-jabra q o p q o g 'i, 2 -bum n teshigi, 3-yon chizig'i, 4-ko‘krak suzgich q an o ti, 5-
50

---

>|itiin su z g ic h
q an o ti, 6-anal teshigi, 7-orqa suzgich q an o ti, 8-anal suzgich q an o ti, 
9 du m suzgich q an o ti, 10-og‘iz teshigi.
Bu organ tangachalarni teshib o ‘tgan qator qora teshik- 
lardan hosil boigan. Teshiklarning oxirgi uchi nerv uchlari 
bilan yon chizig‘i joylashgan maxsus kanalga ochiladi. Yon 
chizig'i suv sharoitidagi o ‘zgarishlarni qabul qiladi. Zog‘ora 
baliqning dum suzgichi boshqa suyakli baliqlarniki singari 
gomotserkal tipda, 
ya’ni sirtdan simmetrik, ichki tom ondan 
esa asimmetrikdir. Og‘zi boshining uchki qismida joylashgan 
bo'lib, suyak jag‘lar bilan o‘ralgan. Yumaloq ko‘zlarida qovoq- 
lar yo‘q. Boshining ustki tomonida, ko‘zining oldida bir juft 
burun teshigi bor, ulardan har qaysisi ko‘ndalang teri ko‘prikcha 
(to‘siq) bilan oldingi va keyingi qismga bo‘linadi. Zog‘ora 
baliqning burun teshiklari og‘iz bo‘shlig‘iga ochilmaydi (bu- 
mn teshigiga nina tiqib sinab ko‘ring).
Baliqni yorib ichki tuzilishini o ‘rganish
Yaqinda tutilgan tirik baliqni yoki fiksirlangan baliqning 
qornini tepaga qilgan holda chap qo‘lga olib, qaychi bilan 
qorin devorini anal teshigiga yaqin joydan dastlab ko‘ndalangiga 
kichik kesik hosil qiling.
Qaychining o £tmas (to‘mtoq) uchini kesilgan teshikka kir- 
gizib, qorin tomonining o‘rtasidan og‘izgacha kesing (bunda 
ichki organlarga zarar yetkazmaslik kerak).
Anal teshigi oldidagi kesikdan yuqoriga tomon to umurtqa 
p o g ‘onasiga (ich k i b o ‘sh liq n in g ustki devoriga) q ad ar 
ko‘ndalangiga kesing. Kesikdan hosil bo‘lgan tana devorini 
ko‘tarib, umurtqa pog'onasi bo'ylab bosh tomonga qarab ke- 
sikni jabra qopqog'igacha davom ettiring va hosil bo‘lgan par- 
chani tanadan ajratib oling.
Baliqning jabra qopqoqlaridan birini kesib olib, uning suyak­
lari hamda terisining tuzilishini o ‘rganing. Qopqoq ostidagi 
jabralardan birini kesib olib, suvda yaxshilab yuving va Petri
51

---

shisha idishidagi suvga soling. Idish ostiga oq qog‘oz qo‘yib, 
jabra ravoqlari tuzilishini o ‘rganing. Baliqning og'ziga cho‘p 
tiqib, cho‘pni jabra yoriqlaridan chiqishiga ishonch hosil qiling.
Ostiga m um solingan idishga yorilgan baliqni solib, labi va 
dum idan nina bilan sanchib baliqni idish tubiga yopishtiring. 
So‘ngra idishga yorilgan baliqni ko‘madigan miqdorda suv 
quying (ichki organlar suv yuzasiga qalqib chiqib, ulami ko‘zdan 
kechirishni osonlashtiradi). Yorilgan baliq yuragini ajratib olib, 
Petri shisha idishdagi suvga solib ko‘rib chiqing. Yurakning 
och qizg‘ish qorinchasi va to ‘q qizg‘ish yurak old bo‘lmachasini 
toping. Barmog‘ingizni tekkizib, yurak qorinchasi devorining 
yurak old bo‘lmachasi devoriga nisbatan zichroq va qalinroq 
ekanligiga ishonch hosil qiling.
Ich i yorilgan baliqning ovqat hazm qilish sistem asini 
o'rganish uchun uni og‘iz bo‘shlig‘i, halqumi, qizilo‘ngachi, 
oshqozon va ichak b o ‘limlari, jigari, o ‘t pufagi va oshqozon 
osti bezlarini topib, sinchiklab ko‘rib chiqing. Suzgich pu- 
fagini chiqarib olib, uning shakli va tuzilishini o ‘rganing.
Baliqning ichki a ’zolarini chiqarib olib, orqa miyasidan 
chiqadigan nervlarni toping. Baliq bosh miyasini ochib ko‘rish 
uchun boshni chap q o ‘lga olib, bosh suyagining tepasini en- 
sadan ko‘zga qarab, to bosh skeleti b o ‘shlig‘i ochilguncha 
o ‘tkir skalpel bilan tarashlang. Bosh skeleti b o ‘shlig‘i och 
kulrang ko‘pik (moy tomchilari) bilan to ‘lgan bo‘ladi. Uni 
pipetkadan suv to mizib yuving. So‘ngra pinset bilan ko‘z ol- 
didagi va ular o ‘rtasidagi suyaklami olib tashlang. Hosil bo‘lgan 
prepara tni suvga solib, bosh miyaning ayrim qismlarini ко‘rib 
chiqing. Tayyor preparatdan ham foydalanib, baliqning bosh 
miya bo‘limlari bilan tanishib chiqsangiz bo‘ladi.
Bu ishlar bajarib bo‘lingach, ichki organlar tuzilishi bilan 
quyidagi tartibda tanishib chiqing (28-rasm).
52

---