П ьесалар с е р д а р о м а д жой кам бағалаи к а й б эмас м о м а к а л д и р о к

(йиғлай-йиғлай дейди).
Мен... Мен... Пелагея 
Егоровна, 
балки 
сизнинг 
қилган 
меҳрибончилигингиз, 
силаб-сийпашларингизга арзимасман ҳам... етимча деб таш- 
лаб қўймадингиз, онам ўрнини босдингиз... умрим бўйи 
сиздан миннатдор бўлишим, ҳамиша дуои жонингизни қи- 
либ юришим керак. 
( Т а ’зим цилади.)
П е л а г е я Ё г о р о в н а . Сенга нима бўлди, Митя? 
М и т я . Ҳамма қилган яхшилигингиз учун раҳмат. 
Энди хайр, Пелагея Ёгоровна! 
(Т ура ди.)
П е л а г е я Е г о р о в н а . Ҳ а, йўл бўлсин?
М и т я. Ойимнинг ёнига кетмоҳчиман.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Неча кунга бориб келмоқчи- 
сан?
М и т я. Хўжайиндан ҳайит кунига жавоб олдим, аммо 
ҳайтиб келмасман дейман.
П е л а г е я Е г о р о в н а .
Нега энди бизни ташлаб 
кетмоқчисан?
М и т я
(оғирлигини гоц у оёғига, гоҳ бу оёғига таш•
лаб).
Шунақа бўлиб қолди!.. Бошқача иложим йўқ... кетиш- 
га мажбур бўлиб қолдим.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Қачон кетмоқчисан?
М и т я. Ш у бугун кечаси.
Жимлик.
Кечгача кўришолмасмиз деб, хайрлашгани келувдим.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Нима ҳам қилдик, Митя, агар 
кетишинг зарур бўлса... сени зўрламаймиз, худо ёр бўлсин... 
Яхши бор!..
М и т я 
(Пелагеяга та’зим қилади, кейин у блан ва Анна
Ивановна блан ўпишади, кейин яната’зим қилиб, тўхтайди).
Любовь Гордеевна блан ҳам хайрлашмоқчи эдим... Бир хо- 
надонда бирга яшадик, ахир... ё ўлиб кетарман ё бўлмаса... 
П е л а г е я Е г о р о в н а . Ҳ а, ҳа, албатта, хайрлашиб
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

кетишинг керак. Хайрлаш, хайрлаш!.. Аннушка, бориб Лю- 
бушкани чақир.
А н н а И в а н о в н а
(бош чайцайди.)
Бири бир қўли- 
дан тортса, иккинчиси бошқа қўлидан тортади, яна бири кўз 
ёши тўкади, севгани блан қовушолмади. 
(Чициб кетади.)
Б Е Ш И Н Ч И С А Ҳ Н А
П е л а г е я Е г о р о в н а
блан М и т я.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Бизнинг бошимизга тушган 
кулфатдан хабаринг борми? Бу кулфатдан қандай қутулиш- 
ни билмай бошим қотиб ўтирибман... Худди яшин ургандай, 
ҳали-ҳали ўзимга келолмайман!
М и т я. Ким айбдор бунга, бировдан кўриб нима қиласиз, 
ўзингиз ўз қўлингиз блан тутқазиб ўтирибсизку.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Узимиз... ўзимиз... ўз қўли- 
миз блан тутқаздик, айтганинг тўғри. Митя, қизнинг ихти- 
ёри менда бўлганда берармидим! Нима, мен ўз қизимга 
душманманми ?
М и т я. Одамларнинг гапига қараганда, унча яхши одам 
эмас эмиш. Ҳечким яхши демайди, ҳамма ёмон дейди.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Биламан, Митенька, биламан.
М и т я. Мана энди, шу овозаларга қараганда, башарти 
Любовь Гордеевна шу одамга тегсалар, хазон бўладилар.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Нимасини айтасан, Митенька, 
нимасини айтасан... қўй, сенсиз ҳам ўлай деб ўтирибман. 
Қизим бечорага тикилавериб, кўзларимда нур қолмади. Яна 
тўйиб-тўйиб қараб олай дейман. Худди гўрга қўйиб келмоқ- 
чи бўлган одамдай.
М и т я
( йиғламсираб).
Ҳ а, бу нима деган гап бўлди 
энди! Одам деган ҳам шунақа қиладими? Уз қизингиз-ку, 
ахир!..
П е л а г е я Е г о р о в н а . Узимнинг қизим бўлмаганда 
шунча ўлиб тирилармидим, юрак-бағрим шунча қон-зардоб 
бўлармиди.
М и т я. Йиғлаб ўтиргандан кўра, берманг, қўйинг. Нега 
қизингизни қул қилиб бериб, умрини хазон қиласиз? Гуноҳ 
эмасми? Бу қилмишингиз учун худо олдида жавоб берасиз.
П е л а г е я Е г о р о в н а . Биламан, ҳаммасини хам била- 
ман, аммо ихтиёр менда эмас деб айтаяпман-ку сенга, ахир. 
Мунча ярамга туз сепмасанг? Сенсиз ҳам карахт бўлиб ўти- 
рибман, сен тағин ўлганимнинг устига чиқиб тепаяпсан. 
Менга раҳминг келмайдими, Митенька!
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

М и т я. Бу гапингиз тўғрию, Пелагея Егоровна, дарди 
дун’ёйим қоронғи бўлиб ўтирибман; эҳтимол, сиздан кўра 
менинг дарднм оғирроҳдир. Мен сизга шу қадар ишонаман- 
ки, ҳатто ичимдаги сиримни ҳам худди онамга очгандай, 
очиб гапираман.