П ьесалар с е р д а р о м а д жой кам бағалаи к а й б эмас м о м а к а л д и р о к

(Картон қцтидан олади.)
П о л и н а. Мунча яхши, мунча чиройлик! 
Раҳмат опа- 
жон, катта раҳмат! 
(Опасини ўпади.)
Ю л и н ь к а. Эски шляпанг жуда путурдан кетган 
экан.
П о л и н а . Ҳ а, жуда-ям кўнглимга тегиб кетган эди! 
Кўчага кийиб чиққани қам уялар эдим. Мана энди мен ҳам
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бир эримни ғашига тегиб қўяйчи. Сенинг хаёлингга ҳам кел- 
майди-ю, 
мана бегоналар сотиб олиб берди, 
жонгинам 
дейман.
Ю л и н ь к а. Бўлар иш бўлди. Полинька биз ҳам энди 
ҳараб турмаймиз, қўлдан келганча ёрдамлашамиз. Фақат 
сен эрингни сўзига кирмасанг бўлгани. Сен унга тушунти- 
риб қўй, яхши кўриш қуруқдан-қуруқ бўлавермайди дегин. 
Ахир, ўзинг ўйлаб кўрчи, эси паст, эрларни бекордан-бекорга 
яхши кўришдан нима фойда? Ақлга ҳам тўғри келмайди 
ўзи! Аввал мени ясантириб, кўпчилик ичида зеби-зийнатга 
ярқиратиб қўй, кейин мен сени яхши кўрай! У сени бахтли 
бўлишингни хоҳламайди-ю, сен индамай 
юраверасанми? 
Тогасидан бир оғиз илтимос қилса-ку олам гулистон, менинг 
эримга ўхшаш сердаромад жойга ўрнаштириб қўяди.
П о л и н а. Мана энди мен уни қўярда-қўймай қистага- 
ним бўлсин.
Ю л и н ь к а . Ахир, ўзинг ўйлаб кўргин: бинойи, бир 
чиройли қиз бўлсанг, агар сени яхшилаб ясантириб, театрга 
обориб ўтқазиб қўйсачи... чироқ ёнганда... дурбунини сенга 
тикмаган эркак қолмайди-я.
П о л и н а. Қўй, унақа дема, опа, йиғлаб юбораман.
Ю л и н ь к а. Мана бу пулни ол 
(кармонидан чицариб
беради),
бирор нарсага муҳтож бўлиб қолсанг, эрингга яли- 
ниб юрмайсан. Ҳозирча пулимиз бор экан, бошқаларга 
ёрдамлашиб туришга қарор қилдик.
П о л и н а. Раҳмат, опажон! Лекин эримнинг жаҳли чиқ- 
масмикин деб қўрқаман.
Ю л и н ь к а . Чиқса чиқар, худо ўлим берсин! Жаҳли 
чиқар экан деб юраверасанми! Бегонадан эмас, туғишганинг- 
ни қўлидан олаяпсан-ку. Энди уни деб оч ўтирасанми! Хайр 
Полина, яхши қол.
П о л и н а . Яхши боринг, опа. 
(Кузатиб цўяди.)
Ю л и н ь к а кетади.
У Ч И Н Ч И С А Ҳ Н А
Полина. Юлиньканинг жуда ҳам ақли расо-да! Мен бўл- 
сам ўлгудек гўлман! 
(Картон қутига кўзи тушиб.)
Янги 
шляпа! 
(Чапак чалади.)
Эрим ранжитиб қўймаса, мана шу 
хурсандлигим бир ҳафтага етади. 
(А ш ула айтади.)
«Она- 
жон, жонгинам...»
К у к у ш к и н а киради.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

П о л и н а блан К у к у ш к и н а
К у к у ш к и н а . Ҳали ҳам ашула айтишинг қолмаган 
экан-да.
П о л и н а. Салом, ойижон! Зерикканимдан айтаяпман.
К у к у ш к и н а . Уйингга сраям қадам босмайман дев- 
диму...
П о л и н а. Нега энди, ойижон?
К у к у ш к и н а . Ирганаман сеникига келгани, ирганаман. 
Ш у ердан ўтиб кетаётгандим, кириб чиқақолай дедим. Буна- 
қанги қашшоқлик, гадойликни кўришга тоқатим йўқ. Менинг 
уйим озода, саранжом, бу ердачи— бу нима! Қишлоқининг 
уйидан ҳам баттар! Жирканч!
П о л и н а. Менда нима айб бор?
К у к у ш к и н а . Шундай ҳам паст одам бўладими! Рос- 
тини айтсам, ҳамма гуноҳ ўзингда. Ундан умидим ҳам йўқ 
эди. Сенчи, сен нега индамайсан, отинча? Сенга тайинлаб 
уқдирмаганмидим: эрингга бўш 
келма, кечасию 
кундузи 
тинмай эговла: пул сўра, қаердан бўлмасин топиб олиб кел- 
гин. Менга пул керак, уни оламан, буни оламан. Менинг 
онам кўнгли нозик аёл, уни яхшилаб кутмасак бўлмайди, 
демайсанми. Пулим йўқ деса менинг нима ишим бор? Уғир- 
лаб топасанми, тўғриликчами. Бўлмаса мени нега олдинг? 
Уйланиш қўлингдан келар экан, хотиннинг ками-кўстини 
буташнинг ҳам уддасидан чиқ-да. Агар мана шундай деб, уни 
эртаю-кеч қийнайверсанг ажаб эмас ақли ҳам кириб қолар- 
миди. Сенинг ўрнингда бўлсам бундан бошқа нарса тўғри- 
сида гаплашмасдим ҳам.
П о л и н а. Ахир, менда қаттиққўллик хусусияти бўлма- 
са нима қилай, онажон?
К у к у ш к и н а . й ў қ , яхшиси сен, хусусиятим аҳмоқлик 
ва суюқликдан иборат деб иқрор бўлақол. Сен суюқлик эр- 
как кишини бузишини биласанми, ўзинг? Фикри-зикринг 
нозу карашма қилишда, иложи бўлса кечаю-кундуз эрингни 
бўйнига осилиб олсанг. Эрга етишдим деб, ўзингда йўқ 
хурсандсан, шекилли. Тириклик эса эсингга ҳам келмайди. 
Уятсиз! Кимга ўхшадинг ўзинг! Уруғимизда эрпараси йўқ 
эди-ку. Ҳаммаси ҳам орзу-ҳавас, яхши кийиниш, одамлар 
кўзига яхши кўринишни ўйлайдиган аёллар. Ҳ а, эрни эрка- 
лаб туриш керак, албатта, лекин у нима учун эркалаётганинг- 
ни сезсин-да. Мана Юлинька, эри кўчадан бирор нарса 
кўтариб келгудек бўлса бўйнига шундай осилиб оладики,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

эўрға ажратиб олишади. Шунинг учун эри ҳар куни унга 
турли ҳад’ялар кўтариб келади. Қуруқ кириб келсачи, қо- 
шу-қовоғини солиб, икки кунгача гаплашмай қўяди. Бўйни- 
га осилаверишнинг ҳам мароми 
бор, бўлмаса эрларга бу 
ёқмайди деб ўйлайсанми, уларга шу бўлса бас. Уял- 
гин-е!
П о л и н а. Лақма эканимни ўзим ҳам сезаман, менга 
яхши гапириб, эркалатса бас, дарров эриб кетақоламан.
К у к у ш к и н а . Қани, қараб тур, иккаламиз бир бўлиб 
босиб кўрайликчи, балки бўш келиб қолар. Энг муҳими, уни 
эркалатмаслик ва бема’ни сўзларига қулоқ солмаслик: у 
дард деса сен марг дегин, ҳушингдан кетгунча олиш, лекин 
бўш келма. Ён бердингми, бўлди, эринг елкангга чиқиб ола- 
ди. Ҳ а, мағрурлигига зарба бериш керак, мағрурлигига! 
Эрингни мақсадини биласанми ўзинг?
П о л и н а. Қаёқдан билай.
К у к у ш к и н а . Шунақангги 
бир аҳмоқона философия 
пайдо бўлипти, уни яқинда бировнинг уйида эшитдим, ҳозир 
жуда расм бўлган эмиш. Бу философия тарафдорларининг 
фикрича дун’ёда улардан ақлли одам йўқ эмиш, қолган 
ҳамма аҳмоғ-у, порахўр эмиш. Ана бема’нили-гу, ана аҳмоқ- 
лик! Биз пора олишни истамаймиз, ойлигимиз блан ҳаёт 
кечираверамиз эмиш. Бундай тирикчилик қилиб бўлар экан- 
ми? Бунақангги бўлса қизларни ҳам эрга бериб бўлмайди. 
Ахир, бунга йўл қўйиб берилса одамзоднинг ҳам бориб- 
бориб тухуми қуриб кетади-ку. Пора-я! Ш у ҳам гап бўлди- 
ми? Бу сўзни яхши одамларни ҳақорат қилиш учун ўйлаб 
чиқаришипти. Пора эмас, буни миннатдорлик дейиш керак. 
Миннатдорликдан қайтиш гуноҳ, кишини ранжитиб қўйиш 
мумкин. Ш у ҳам гапми! Бўйдоқликни эса йўриғи бўлак. 
Бўйдоқ бўлсанг ҳечкимни сенда да’воси йўқ, билганингча 
кунингни кечиравер. Лекин уйландингми, хотин блан ҳаёт 
кечиришнинг уддасидан чиқ, ота-онасини алдама. Улар нима 
ёмонлик қилди сенларга. Эси паст йигитлар, тарбия кўр- 
ган, ёшлигидан ҳаётнинг нималигини тушунган, ота-онаси 
бори-йўғини аямай одоб бериб, бема’ни сўзлардан узоқда 
сақлаб тарбия қилган бир қизни олади-да, мана бунга ўхша- 
ган бир кулбага қамаб қўяди. Шундай олижаноб бир қизни 
кир ювадиган хизматкор қилиб қўймоқчи бўладими? Буна- 
қа экан, боши берк кўчага кириб қолган, эрга теккач бека 
бўлиш нимаю, хизматкор бўлиш нима — фарқига бормай- 
диган қизларга уйланишмайдими. Бунақангги хотинлар эри- 
ни яхши кўрганидан юбкасини ўзи ювишга ҳам, бозорма-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бозор санқиб юришга ҳам рози бўлаверади. Мана шуна- 
ҳангги тушунмаган хотинлар йўқ деб ўйлайсанми.
П о л и н а. Эрим мени шу куйга солмоқчи-да.
К у к у ш к и н а . Тушунган, ҳаётнинг нима эканини беш 
панжасидек биладиган хотинларга нима керак? Улар буни 
билишмайди. Хотин киши яхши кийиниши керак, унинг 
оҳсочи бўлиши керак, ҳаммадан ҳам осойишта бўлиши, ҳеч- 
нарса блан иши бўлмаслиги, олижанобликдан чиқиб қол- 
маслик учун ҳечҳандай хўжалик ишларига ҳотишмаслиги 
зарур. Мана Ю линька худди шунақа ҳаёт кечиради, ўзига 
зеб беришдан бўлак нарса блан иши йўқ. Урнидан кеч тура- 
ди; эри эрталаб туриб ҳамма ишларни саранжом қилади, 
кейин хизматчи тайёрлаган чойни ичиб, ишига жўнаб кетади. 
Ниҳоят опанг ҳам ўрнидан туради; чой дейсанми, кофе дей- 
санми — ҳаммаси тайёр, еб-ичади, иннакейин ясаниб, қўлида 
китоби, дераза олдига ўтириб олади-да, эрининг келишини 
кутади. Кечқурун энг яхши кийимларини кийиб ё театрга 
жўнайди ёки меҳмонга боради. Мана бу ҳаёт! Мана бу тар- 
тиб! Хотин деган мана шунақа бўлса! Бундан ҳам ортиқ оли- 
жаноб, бундан ҳам дилрабо ҳаёт бўладими?.. Қандини урсин.
П о л и н а. Роҳат-а, роҳат! Мен ҳам бир ҳафтагина шун- 
дай ҳаёт кечирсам эдим.
К у к у ш к и н а . Ҳ а шу эринг бўладиган бўлса, етиша- 
сан, кутавер!
П о л и н а. Яхшилаб уришиб қўйинг уни, ойижон. Мени 
жудаям ҳавасим келади. Ю линька ҳар сафар келганида 
янги-янги кўйлак кийиб, ясаниб келади, мени бўлса битта 
кўйлагим ҳалигача иккита бўлмайди. Ана ўзи ҳам келаяпти.