O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Мавзуга оид адабиѐтларнинг таҳлили. 
Италия-
лик ѐзувчи Жованни Боккаччо ўзининг ―Декамерон‖ 
асаридаги узук ҳақидаги ривоятни ўз-ўзидан ўйлаб 
топиши бежиз эмас эди. Уни Лессинг ўзининг 
―Донишманд Натан‖ драмасида фойдаланган, ҳеч қандай 
адабий ва тарихий маълумотларга асосланмаган. Шу 
муносабат билан ―Декамерондаги эски ҳикоялар‖нинг 
―янгилангани‖ аллақачон тасдиқланган [2]. 
Ўзининг драматик асаридаги Ислом сиймолари-
нинг баъзи тафсилотлари ва мотивлари учун Лессинг 
Ҳербелотнинг ―Шарқ кутубхонаси‖ номли асарига 
мурожаат қилган. Унда ―Минг бир кеча‖ араб эртаклари 
ҳақидаги асл ҳикоялар ҳам бор эди[1]. Халқаро 
маданиятлар ўртасидаги адабий алоқанинг тарихий 
ҳақиқати тўғрисида адабиѐтшунос олимлар келтирган 
далиллар шубҳасизки, турли халқларнинг энг йирик 
асарлари илк асрлардан шу даврдагача бир-биридан 
таржима қилиниб мерос қолдириб келинган [1]. Шундай 
қилиб, Лессингнинг ―Уч узук ҳақидаги ривоят‖нинг ҳеч 
бўлмаганда акс-садоларини очиб берадиган учта матн 
алоҳида қизиқиш уйғотади. У Натанда исломни ҳақиқий 
дин сифатида ҳимоя қилган. Лессингнинг ―Уч узук 
ҳақидаги 
ривоят‖ининг 
кейинги 
адабий-тарихий 
O„ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETI
XABARLARI, 2022, [1/5]
ISSN 2181-7324 
 
FILOLOGIYA 
https://science.nuu.uz/ 
Social sciences
 

---

O„zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FILOLOGIYA 
1/5 2022 
- 247 - 
илдизлари ва ўхшашликларини Шарқ оламида тадқиқ 
қилиш чоғида европалик, айниқса, немис шарқшунослари 
кейинги Лессинг ―Уч узук ҳақидаги ривоят‖ига хос 
бўлган шарқона мотивларнинг келиб чиқиши ва 
ўхшашликларини аниқлаганликларига гувоҳ бўлдик. 
Булар Бағдоддаги Аббосий халифалигининг адабий 
гуллаб-яшнаган даврига тааллуқли бўлиб, бу ерда тез 
орада европаликлар томонидан таржима қилинган ва 
тақлид қилинган ―Минг бир кеча‖ араб эртаклари пайдо 
бўлди. ―Бундай кўп миллатли ва космополит шаҳарда 
диний плюрализм, яъни қайси дин тўғри ва қандай қилиб 
диний эътиқод қилиш кераклиги масаласи ҳам муҳокама 
қилингани ажабланарли эмас» [3].