Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

Rasm.3Navli un ishlab chiqarish jarayonlarining shaklanishi 
Un ishlab chiqarishda asosiy maydalovchi mashina sifatida valli dastgoxlar 
ishlatiladi. Valli dastgoxlar keyingi texnologik uskunalar va transport vositalarini ishlash 
rejimini belgilab boradi. Qo’shimcha maydalash vazifasini vimol, entoleytor, detasher 
kabi yordamchi uskunalar bajaradi.
Dastlabki aralashmani elaklarda bir xil tarkibli frakstiyalarga ajratish jarayoni 
elash deb ataladi. Texnologik jarayonda elash, maydalash jarayonining davomi 
82

---

hisoblanadi. Dastlabki aralashmani elakda elash davomida ikki xil mahsulot - qoldiq 
(elak teshiklaridan o’tmay qolgan zarrachalar) xosil bo’ladi.
Frakstiyalarga ajratilgan yordamchilar uch guruxga bo’linadi: yirik, o’rta va 
mayda. Dunstlar esa qattiq va yumshoq xiliga ajratiladi. Dunst - bu mayda 
yormacha bilan un orasida turadigan o’rta frakstiyadir. Eng mayda frakstiya un deb 
ataladi.
Hozirgi vaqtda maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha saralash uchun shkaf 
tipidagi ZRSh-M va RZ-BRB rassevlari qo’llanilmoqda. 
Oraliq mahsulotlar rassevlarda saralanib, yirikligi bo’yicha bir xil, lekin sifati 
buyicha xar xil tarkibga ega bo’lgan zarrachalarni hosil qiladi, chunki uning 
tarkibida toza endosperm, qobiqli endosperm va qobiq zarralari bo’ladi. Agar bunday 
zarralardan iborat aralashma yana valli dastgoxlarda maydalansa, qobiqlarning o’tib 
ketishi natijasida mahsulotning sifati keskin pasayadi, ayniqsa, oliy navli unning chiqish 
miqdori kamayadi.
Hozirgi vaqtda oraliq mahsulotlarni asilligi bo’yicha saralash uchun ZMS va A1-
BSO tipidagi sitoveyka uskunali qo’llaniladi. bilan baholanadi.
U n t o r t i s h n i n g t e x n o l o g i k s x e m a l a r i o d d i y v a m u r a k k a b ko’rinishida 
bo’ladi. Oddiy un tortishda bug’doy va javdari donlaridan jaydari un olinadi. 
Murakkab un tortishda bir navli, ikki navli va uch navli unlar olinadi. Navli unlarning 
chiqish miqdori bazis (me’yoriy) ko’rsatkichlar bilan belgilab qo’yilgan.
Un-donini maydalash orqali olinadigan qimmatli oziq ovqat mahsuloti 
hisoblanadi. 
Unning sifati standart talablariga javob berishini aniqlash uchun 
laboratoriyada ishlab chiqarilayotgan xar bir un navining o’rta namunasi tekshiruvdan 
o’tkaziladi. Ular quyidagi sifat k o ’ r s a t k i c h l a r i a n i q l a n a d i : r a n g i , h i d i , t a ’ m i ,
g ’ i j i r l a s h i s h , zararkunandalar bilan zararlanganligi, metallomagnit aralashmalar 
miqdori, yirikligi, namligi, qo’llanish darajasi, klekovina miqdori va sifati, 
shuningdek non pishirish yo’li bilan nonboplik xossalari aniqlanadi. 
Un tortish bo’limidan ishlab chiqarilgan unlarning sifat me’yorlari quyidagicha : 
namligi 14,5%; kuldorlik o/n-0,55%,1/n-0,75%,2/n-1,25%, kleykovina o/n-28%,1/n-
30%,2/n-25%, mineral aralashmalarga yo’l qo’yilmaydi.