Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

Etil spirtining sifat tahlili. 
Rektifikastiya qilingan etil spirti uch navda chiqariladi: 
ekstra, yuqori darajada tozalangan va 1-chi nav.
Ekstra etil spirti eng yuqori sifatli donlardan tayyorlanadi. Yuqori darajada tozalangan va 
1-chi nav spirt esa don; kartoshka yoki kartoshka don aralashmasi; kartoshka, don, qand lavlagi 
aralashmasidan tayyorlanadi.
Etil spirtining konstentrastiyasi (quvvati) hajm foizlarida yoki graduslarda 
(100 ml 
suyuqlik tarkibidagi etanolning ml lardagi miqdori), shuningdek oirlik bo’yicha foizlarda (100g 
syuqlik tarkibidagi etanolning g lardagi miqdori) o’lchanadi. Bunda 20
0
S da absolyut spirtning 
solishtirma oirligi 0,78924 ekanligi hisobga olinadi.
Etil spirti fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari bo’yicha ma’lum bir talablarga javob berishi 
kerak. Bu talablar quyidagi 10-jadval ma’lumotlarida keltirildi.
Spirt tarkibida uchraydigan uchuvchan begona aralashmalar inson organizmi uchun 
zararli hisoblanadi. Shu sababli ham spirt tarkibida ularning miqdori chegaralanadi. Ikkinchidan, 
bu birikmalar spirtga yomon hid beradi. Demak, spirt tarkibida bu birikmalar miqdori qancha 
kam bo’lsa, ularning sifati shuncha yuqori hisoblanadi.
Organoleptik ko’rsatkichlari bo’yicha etil spirtining hamma navlari rangsiz, tiniq, begona 
aralashmalardan holi bo’lishi kerak. Hidi va ta’mi qaysi xom ashyodan olinganligiga qarab 
o’ziga xos, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo’lishi kerak. 
10-jadval
Ko’rsatkichlari
Ekstra
Yuqori 
darajada 
tozalangan
1-nav
Quvvati, hajmiy foizlarda, kam bo’lmasligi kerak
96,5
96,2
96
Sulfat kislota asosida tozalagiga proba 
javob beradi
20
0
S da oksidlanishiga proba, kam bo’lmasligi kerak
20
15
10
1 l suvsiz sirt tarkibida izoamil va izobutil spirtlarining 
aralashmasi (3:1) hisoblaganda sivush moylarining
miqdori, mg, ko’p bo’lmasligi kerak
3
4
15
1 litr suvsiz spirt tarkibida sirka aldegidiga hisoblaganda 
aldegidlar miqdori, mg, ko’p bo’lmasligi kerak
2
4
10
Metil spirtiga fuksinsulfat kislota bilan proba 
javob beradi
1 l suvsiz spirt tarkibida erkin kislotalar (SO
2
ni 
hisoblamasdan),mg, ko’p bo’lmasligi kerak 
12
15
20
Furfurol miqdori
yo’l qo’yilmaydi
186

---

 Ishni borishi:
Etil spirti farmatsiyada dori turlarini tayyorlashda konservant sifatida, o’ta sof galen va 
organopreparatlarni olishda ajratuvchi sifatida va ajratmalarni yot moddalardan tozalashda 
ishlatiladi. Ba’zan oshqozon yallilanganda ichishga beriladi. Etil spirtining sifati XI DF bo’yicha 
tekshiriladi. Bu uchuvchan, ko’zaluvchan, achishtiradigan mazali suyuqlikdir. Etil spirti suv, 
efir, atseton, glitserinlar bilan xohlagan nisbatda aralashadi. Zichligi r=0,8060—0,8054 bo’lib, 
bu 96,2- 96,5% S2N5ON ga to’ri keladi. Suvsiz spirtning zichligi (absolyut spirtning) r=0,78927 
bo’lib, 100% etil spirtiga turi keladi, Dorixonalarda asosan 96,2 70 % li spirt bo’ladi.