Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

Donning naturasini 20 litrli purkada aniqlash
.
Purkaning o’lchagich sig’imi 20 l ga mo’ljallangan. U ikkita rels ustida donni to’ldirish 
joyidan tarozigacha va teskari yo’nalishda osongina harakatlanadi. Purka to’ldirgich (quyuvchi 
varonka), tekislovchi pichoq, 
tarozi toshlari
, don solinadigan idish (24 l) lardan tashkil topgan. 
Donni solishdan avval o’lchagich tayanchgacha harakatlantirilib tiraladi. Quyuvchi varonkaning 
pastki teshigi to’sgich yordamida yopiladi. Tarozi pallalarining to’xtashiga mo’ljallangan 
moslama bilan jihozlangan. Idishga 24 l don solinadi. Idish ko’tarilib, pastki to’sgich bilan 
yopilgan varonkaga don quyuladi. Shundan so’ng to’sgich ochilib, don o’lchagichni to’ldiradi. 
Tekislovchi pichoq siljitilib, ortiqcha don tushiriladi va don bilan to’ldirilgan o’lchagich tortiladi. 
O’lchashda hisobni osonlashtirish maqsadida kilogrammli toshlar pallaning pastki qavatiga, 
grammli toshlar esa yuqorigi qavatiga qo’yiladi. Donning har qaysi namunasi bo’yicha natura 
ikki marta aniqlanadi. 20 litrlik purkadan ikkita parallel nazorat va orbitraj aniqlashlar orasidagi 
farq suli uchun 35 g/l boshqa barcha ekin donlari uchun 20 g/l dan oshmasligi kerak. Bunda 
namunalar 10 g miqdordagi aniqlik bilan tortiladi. Donning naturasi GOST 10840 – 64 
―don
naturasini 
aniqlash‖
bo’yicha berilgan usullarda aniqlanadi. Donning xajmiy oirligi donning 
184

---

asosiy unboplik xossalarini baholovchi ko’rsatkich hisoblanadi: xajmiy og’irlik qanchalik yuqori 
bo’lsa, bu dondan shunchalik ko’p un olish mumkin. Don tarkibidagi begona aralashmalar 
xajmiy 
oirlikni 
noto’ri 
ko’rsatadi,
shuning uchun begona aralashmalarni ajratish maqsadida aniqlanayotgan don diametri 6 mm 
bo’lgan elakdan o’tkaziladi. Donning namligi yuqori bo’lsa, uning xajmiy oirligi pasayadi. Don 
naturasining ko’rsatkichidan bog’liq holda asosiy ekinlarning donlari bo’yicha kategoriyalari 
aniqlangan.