Oziq-ovqat texnologiyalari

Mavzuga oid mustaqil ish topshiriqlari:
1.Moylarning yog kislotalari tarkibi
2.Texnik maqsadlarda ishlatiladigan moylar haqida ma’lumot.


Nazorat savollari:
1. Yоg’lar kimyosini o’rganishdan maqsadi.
2. Yog’lar va moylar tushunchalari.
3. Yog’lardagi yog’ kislotalarning foiz miqdori.
4. Turli moylarning qo’llanilish sohalari.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Salidjanova V.Sh. «Yоg’lar va moyli xom ashyolar kimyosi» fanidan ma’ruzalar matni. TKTI, Toshkent, 2007. -112b.
2.Sherbakov V.G. "Bioximiya i tovarovedenie maslichnogo sirya" M., Agropromizdat. 1991.
Test savollari:
1.Yog’ va moylar bir-biridan asosan qanday farq qiladilar?
A) glitseridlar tarkibiga kiruvchi yog’ kislotalari bilan
B) yo’ldosh moddalari bilan
C) glitseridlar tarkibiga kiruvchi yog’ kislotalari bilan va yo’ldosh moddalari bilan
2.Har qanday yog’ yoki moyning tarkibiga kiruvchi yog’ kislotalarni shu yog’ yoki moydagi miqdoriga ko’ra nechta guruhga bo’lish mumkin?
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
3.Paxta moyi tarkibida linol kislotasining miqdori qancha bo’ladi?
A) 20-23 %
B) 29-30 %
C) 34-57 %
D) 5-18 %


9-MA’RUZA.YОG’ KISLOTALAR SINTEZI


Reja :
1.Yоg’ kislotalarning sintez usullari.
2.Ularning tabiiylardan farqi.
3.Yоg’ kislotalari sonining kamayishi va ko’payishi bilan boradigan sintez usullari.


Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar:
Sintez, sintez usullari, yоg’ kislotalari sonining kamayishi, ko’payishi


1.Yоg’ kislotalari ilmiy tadqiqot maqsadlarida, shuningdek sanoat miqyosida ishlatiladigan, yоg’lardan olinadigan yоg’ kislotalari o’rniga sintez qilinadi.
Sanoatda yоg’ kislotalarini sintez qilish uchun odatda qiyin eruvchan uglevodorodlar havo kislorodi yordamida oksidlanadi. Bunda sintetik yоg’ kislotalar ishlab chiqarish texnologiyasiga ta’alluqli bo’lgan kimyoviy reaktsiyalarning murakkab kompleksi amalga oshiriladi. Bu jarayon natijasida organik kislotalarining murakkab aralashmasi hosil bo’ladi. Aralashmaning tarkibida chumoli kislotadan boshlab begen kislotasigacha to’yingan organik kislotalar, gidroksikislotalar va ularning hosilalari, ketokislotalar, ketogidroksikislotalar kiradi. Tovar sintetik yоg’ kislotalarida kam miqdorda to’yinmagan yоg’ kislotalari ham mavjud bo’ladi.
Yuqori molekulyar to’yingan yоg’ kislotalar to’yinmagan yоg’ kislotalarni gidrogenlash yoki yuqori molekulyar bir atomli spirtlardan o’yuvchi ishqor bilan qizdirish orqali olinishi mumkin. To’yinmagan yоg’ kislotalarini ishqor qo’shib qizdirilganda zanjirida bir uglerodga kam to’yingan yоg’ kislota hosil bo’ladi.
Ilmiy tadqiqot maqsadlarida to’yingan yоg’ kislotalar kerakli miqdorda va tuzilishda, ma’lum yоg’ kislotaning uglevodorod zanjirini ko’paytirish yoki kamaytirish yo’li bilan olinishi mumkin. Sintez qilinayotgan yоg’ kislotadagi uglerod sonini bu usulda hohlagan songa yetkazish mumkin. Buning uchun dastlabki yоg’ kislotaga ma’lum texnologik sharoitda bosqichma-bosqich ishlov beriladi.

To’yingan yоg’ kislotalar struktura tuzilishi kislotalarni sintez qilish yo’li bilan isbot qilingan. Dastlab quyidagicha metil spirtidan sirka kislotasi sintez qilingan va shu usulda boshqa yuqori molekulyar kislotalar olinib, ularning struktura tuzilishi isbot qilingan: