«oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi»

Ishning maqsadi: Yog’-moy sanoatida ishlab chiqariladigan va qo’llaniladigan qattiq yoglarning erish va qotish haroratini aniqlash usuli bilan tanishish va o’zlashtirish.
Kerakli asbob uskanalar: yog’, muz, shisha naychali kapilyar, termometr, stakanli suv hammomi, shtativ, aralashtirgichli elektroplita.
Margarin, konditer va kulinar yog’lari ishlab chiqarish uchun va sovun olish, stearin olish, texnik yog’lar olish uchun yuqori erish haroratiga ega bo’lgan qattiq yog’ hisoblanadi. Bu yog’lar sanoatda suyuq o’simlik moylarini vodorod bilan katalizator ishtirokida to’yintirib qattiq yog’lar olinadi. Bu qattiq yog’lar salomas deb ataladi.
Salomasni olish jarayoni esa sanoatda gidrogenlalash deb ataladi. Qattiq yog’larni erish va qotish haroratini aniqlashning tavsiya qilinayotgan usullari sanoatda amaldagi standartlarga mos mahsulot ishlab chiqarishni nazorat qilishni ta’minlaydi. Har bir kristallik qattiq jism, aniq panjara bilan xarakterlanadi, uning tugunlarida atomlar va moddaning atomlar guruhi joylashgan. Ular uzluksiz tebranuvchi holatda bo’lib, o’rtacha energiyasi haroratga bog’liqdir. Haroratni oshishi atomlar harakatining o’rtacha energiyasi va atom guruhlari ko’payishiga olib keladi. Kritik haroratga etganda, panjaralar buziladi va qattiq jism suyuq holatga o’tadi. Sinalayotgan modda suyuq-tomchi holatga o’tgan va shaffof bo’lib qolgan holat erish harorati deyiladi. Har bir toza individual modda erish haroratga ega. Bu ko’rsatkich berilgan moddaning tozaligi va uning indentifikatsiyasining asosiy xarakteristikasi hisoblanadi. Murakkab glitserid aralashmasini tashkil etuvchi ko’p moddalar va yog’larni harorati bir-biridan farqlanib, ularning suyuq-tomchi holatiga o’tishi bir zumda sodir bo’lmay, balki ayrim harorat intervalida sodir bo’ladi. Bunda aralashmaning har xil komponentlari turlicha eriydi. Birinchi navbatda yog’ yumshaydi va harakatlanish bo’ladi, so’ng ma’lum haroratga etgach hamma tarkibiy qismlari suyuq holatga o’tganda, yog’ shaffoflashadi.

IKKI UCHI OCHIQ BO’LGAN KAPILLYARDA YOG’NI KO’TARILISHI BO’YICHA ERISH HARORATINI ANIQLASH