|
O`zg
varaq
Hujjat №
Imzo
Sana
Bet
Halilov F.V
Haqberdiyev I
Hahhhh
Bajardi:
Rahbar:
tashkilotda ishlaydi. ‘Xodim’ mohiyati: XODIM (Tabel-raqami, Familiya,
Ism, Otasi-ismi, Tug`ilgan-sana, …). Bu erda ‘Oila’ mohiyati boshqacha
bo`ladi. OILA [Xodim1, Xodim1] (Er-tabel-raqami, Xotin-
tabel-raqami, …) ER diagramma bog`lanishida chiziq mohiyat, atribut,
birlashtirish va boshqa ob`ektlarni bog`laydi. Matnda esa mohiyatlarning
o`zaro bog`lanishni ifodalaydi. Agar bu o`zaro bog`liqlik atributlarga ega
bo`lsa, u holda u birlashtirish deb ataladi. Mohiyatlar klassifikatsiyasi.
K.Deyt mohiyatlarning uchta sinfi mavjudligini qayd qiladi. Ular prujinali,
birlashmali va tavsiflidir. Negiz mohiyat (Negiz)-bu mustaqil mohiyatdir.
Ko`rib chiqilgan misollarda to`rtburchak ichida qayd qilingan ‘Talaba’,
‘Xonadon’, ‘Er’, ‘Vrach’, ‘Oila’ va boshqalar negiz hisoblanadi. Birlashma
mohiyat (birlashma)-bu ikki yoki ko`proq mohiyatlar yoki mohiyatlar
nusxasi orasidagi ‘ko`pga-ko`p’ turdagi bog`lanishdir. Birlashma to`la
huquqli mohiyat sifatida qaraladi. - ular xuddi negiz mohiyat singari boshqa
birlashmalarda ishtirok etishi mumkin. - ular nafaqat bog`lanishni
ko`rsatish uchun kerakli kalit atributlar to`plamiga, balki ixtiyoriy sondagi
atributlarga ega bo`lish xossasiga ega. Masalan, 4.2.1 va
Tabel raqami
Xodim
Familiyasi
Ismi
Otasi-ismi
Er- tabel raqami
Xotin- tabel raqami
….
….
Oila
4-misollardagi ‘Oila’ birlashmasi ‘KodM’, ‘KodA’ va ‘Er-tabel-raqami’,
‘Ayoltabel-raqami’ kalit atributlar hamda ‘Guvohnoma-raqami’, ‘Qayd-
sanasi’, ‘Qaydjoyi’, ‘Qayd-raqami’ singari aniqlovchi atributlarga ham ega
bo`ladi. Tavsifli mohiyat (tavsif)-bu ikki mohiyat orasidagi ‘ko`pga-bir’ yoki
‘birga-bir’ turdagi bog`lanishlardir. Tavsifning asosiy maqsadi qaralayotgan
faoliyat sohasida boshqa bir mohiyatni aniqlash yoki tasvirlashdan iborat.
Haqiqiy dunyo mohiyatlari ba`zan ko`pqiymatli xossalarga ega bo`lganligi
uchun ularga ehtiyoj tug`iladi. Ba`zan er bir necha xotinga ega bo`lishi,
O`zg
varaq
Hujjat №
Imzo
Sana
Bet
Halilov F.V
Haqberdiyev I
Hahhhh
Bajardi:
Rahbar:
qayta nashr qilingan kitobning bir qancha tavsiflari (tuzatish, to`ldirish,
qayta ishlash, …) va h-zolar bo`lishi mumkin. Tavsif tavsiflanuvchi
mohiyatga bevosita bog`liqdir. Agar er dunyodan o`tsa, ayol uning xotini
darajasidan ayriladi. Tavsifni yozish uchun yangi ifoda ishlatiladi. Tavsif
(atribut1, atribut2, …) {tavsiflanuvchi mohiyatlar ro`yxati} ER
diagrammada tavsif uchun trapetsiya shakli ishlatiladi.
Kengaytirilgan ER diagramma tili elementlari.
Belgilangan mohiyatlar yoki belgilash-bu ikki mohiyat orasidagi ‘ko`pga-bir’
yoki ‘birga-bir’ turdagi bog`lanish bo`lib, ular tavsifdan farqli ravishda
belgilanadigan mohiyatga bog`liq bo`ladi. Xodimni tashkilotning bir necha
bo`limiga tayin qilish misolini ko`rib chiqamiz. (xodim bir bo`limda yoki bir
vaqtning o`zida bir necha bo`limda qayd qilinishi yoki birorta ham bo`limda
qayd qilinmasligi mumkin)
Negiz Birlashma
Birlashma
Atribut
Kalit
Tavsif
Belgilash
Tayinlash birlashmasi tasvirini tuzamiz. Bo`limlar (Bo`lim-raqami, Nomi, …)
Xodim (Tabel-raqami, familiya, …) Tayinlash [Bo`limN, XodimN] (Bo`lim-
raqami, Tabel-raqami,Tayinlashsanasi) Har bir xodim albatta bir bo`limga
tayinlanishi lozim degan shart asosida “Xodim” tasvirini tuzamiz. Bo`limlar
(Bo`lim-raqami, Nomi, …) Xodimlar (Tabel-raqami, familiya, …, Bo`lim-
raqami, Tayinlash-sanasi) [Bo`limlar] Bu misolda xodim o`z
mustaqilliligiga ega. (Agar bo`lim yo`qotilsa, bundan shu bo`limga
tayinlangan xodimlar ham yo`qotilishi kelib chiqmaydi). SHuning uchun,
ular bo`lim tavsifi bo`la olmaydi va belgilash deb nomlanadi. Katta hajmli va
takrorlanuvchi matnlar uchun belgilashlar ishlatiladi. Masalan, talabalar
o`rganayotgan fanlar ‘kodlashtirishlari’, tashkilot va bo`limlari nomi,
mahsulotlar ro`yxati va h-zo. Belgilashni tasviri tashqi ko`rinishda tavsifdan
farq qiladi va unda belgilanadigan mohiyat figurali qavsga emas, balki
kvadrat qavsga olinadi. BELGILASH (atribut1, atribut2, …) [Belgilangan
mohiyatlar ro`yxati] Belgilash to`la huquqli mohiyat sifatida qaralmaydi va
bu hech qanday xatolikka olib kelmaydi. Belgilash va tavsif to`liq mustaqil
Do'stlaringiz bilan baham: | 
