О‘zbyekiston Ryespublikasi Oliy va О‘rta maxsus ta’lim Vazirligi



Download 2,2 Mb.
bet22/126
Sana14.02.2023
Hajmi2,2 Mb.
#910930
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   126
Bog'liq
Jahon iqt

ToT = (Px/Pim) x (Qx /Qim)

Xalqaro savdo va iqtisodiy о‘sish orasidagi bog‘liqlik hamisha jiddiy munozaralar uchun mavzu bо‘lib kyelgan: bir tomondan ishlab chiqarishni kuchaytirish eksportga yanada arzonroq tovarlar taklifini kyengaytirishga va yangi bozorlarni egallashga olib kyelishi mumkin, ammo boshqa tomondan esa, buning natijasida iqtisodiy о‘sishning tyezlashuvi tufayli mamlakatda yuzaga kyelgan ustunliklar yanada arzon eksport narxlar orqali xorijga о‘tib kyetadi. О‘sish, uning xalqaro savdoga ta’siri nuqtai nazaridan nyeytral, eksportni kyengaytirishga qaratilgan va import о‘rnini qoplashga qaratilgan bо‘lishi mumkin. О‘sishning xalqaro savdoga ta’siri qanday ishlab chiqarish omillari - eksportni kyengaytirishga qaratilgan omillar yoki import о‘rnini qoplashga qaratilgan omillarning о‘sishi bilan aniqlanadi.


Faraz qilaylik, О‘zbyekiston va YAponiya faqat 1- va 2-tovarlarni ishlab chiqaradi.
Gorizontal о‘qqa 1-tovarning nisbiy miqdorini uning о‘sishini inobatga olgan holda (Q1+Q1')/(Q2+Q2'), vyertikal о‘qqa esa nisbiy narx (R1/R2)ni joylashtiramiz. Birinchi mamlakatda eksport qilinadigan 1-tovar ishlab chiqarishi kyeskin kо‘payib kyeцin, bu holda uning taklifi ortadi va 2-tovarning nisbiy ishlab chiqarishi kamayadi. Nisbiy taklif egri chizig‘i RS nuqtadan RS' ga kо‘chadi. 1-tovarning nisbiy narxi (P1/P2)dan (P1/P2)'gacha tushadi (2.3.4-rasm)
.
2.3.4-a rasm. Eksportni kyengaytirishga qaratilgan о‘sish


2.3.4-b rasm. Importni о‘rnini qoplashga yо‘naltirilgan о‘sish

Eksport narxlari tushadi, import narxlari esa ortadi. Bu О‘zbyekiston uchun savdo sharti yomonlashgani, YAponiya uchun esa savdo sharti yaxshilanganidan dalolat byeradi. Qaysi mamlakatda о‘sish boshlangani emas, balki qaysi tovar ishlab chiqarishi kо‘payganligi muhim hisoblanadi. 1-tovar ishlab chiqarishi YAponiyada о‘sganda ham bu holatning nisbiy taklif egri chizig‘iga ta’siri xuddi yuqorigidyek bо‘lar edi.




@ Eksportni kyengaytirishga qaratilgan о‘sish (export-biased growth) — mamlakat eksport qiladigan tovar ishlab chiqarishini kyengayishi bо‘lib, bu savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib kyeladi.

Eksportni kyengaytirishga qaratilgan о‘sish har bir mamlakatda eksport tovarini – bizning misolimizda О‘zbyekistonda 1-tovar, YAponiyada 2-tovar ishlab chiqarishini kо‘payishi bilan aniqlanadi. Jahon bozoriga bu tovarlar taklifining ortishi nisbiy narxlarning pasayishiga olib kyeladi. CHunki har bir mamlakat nisbiy narxi ortib borayotgan import tovarlarini ilgaridyek miqdorda sotib olish uchun nisbiy narxlari tushub borayotgan о‘zlarining eksport tovarlarini yanada kо‘proq miqdorda sotishga majbur bо‘lishadi. Buning natijasida eksportni kyengaytirishga qaratilgan о‘sish mamlakat savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib kyeladi.


Boshqa tomondan esa, agar О‘zbyekiston va YAponiyada mos ravishda import qilinadigan 2-tovar yoki 1-tovar ishlab chiqarishi kо‘payadigan bо‘lsa, nisbiy taklif egri chizig‘i RS nuqtadan RS' nuqtaga kо‘chadi. Natijada 1-tovarning nisbiy narxi (P1/P2)dan (P1/P2)'gacha kо‘tariladi (2.3.4.-b rasm), bu О‘zbyekiston uchun savdo sharti yaxshilanib, YAponiya uchun yomonlashishini anglatadi.


@ Import о‘rnini qoplashga qaratilgan о‘sish (import-biased growth) — mamlakat import qiladigan tovar ishlab chiqarishining kyengayishi bо‘lib, bu savdo shartini savdo hamkorlar uchun yomonlashib, mamlakat foydasiga yaxshilanishiga olib kyeladi.

Import о‘rnini qoplashga qaratilgan о‘sish har bir mamlakatda import bilan raqobat qiluvchi tovar – bizning misolimizda, О‘zbyekistonda 2-tovar, YAponiyada esa 1-tovar ishlab chiqarishining о‘sishi bilan byelgilanadi. Bu tovarlar ichki ishlab chiqarishining о‘sishi eksport nisbiy narxlarining ortishiga, import nisbiy narxlarining pasayishiga olib kyeladi, chunki har bir mamlakat mustaqil ravishda ishlab chiqarayotgani bois an’anaviy import tovarlarini kamroq xarid qila boshlaydi. Importga talabning qisqarishi natijasida import tovarlar nisbiy narxi tushadi, binobarin savdo sharti savdo hamkorlari uchun yomonlashib, mamlakat foydasiga yaxshilanishiga olib kyeladi.



Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish