О‘zbyekiston Ryespublikasi Oliy va О‘rta maxsus ta’lim Vazirligi

Liцyenziyalash
Kvotalash jarayoni (boshqacha qilib aytganda, kontingyentlash), odatda, liцyenziyalash, ya’ni maxsus rо‘yxatga kiritilgan ryesurslar va mahsulotlar bilan tashqi savdo opyeraцiyalarini amalga oshirishga vakolatga ega bо‘lgan davlat tashkilotlari (vazirliklar va mahkamalar) tomonidan ruxsat byerish bilan birgalikda kuzatiladi.
Kо‘pchilik davlatlarda tashqi iqtisodiy faoliyatni liцyenziyalashni joriy qilish xalqaro huquqiy aktlarga asoslanadi, ularning ichida eng asosiysi 1947 yilda imzolangan Savdo va tariflar bо‘yicha Bosh bitim (GATT) hisoblanadi. Kyeyinchalik GATT doirasida ba’zi bir boshqa shartnomalar imzolangan.
Tashqi savdoni liцyenziyalash turli kо‘rinishlarni olishi mumkin: bosh liцyenziya, bir martalik liцyenziya va avtomatik liцyenziya. Bosh liцyenziyalar uning egasining ma’lum tovar guruhi bilan ma’lum vaqt oralig‘ida (odatda bir yildan uch yilgacha) eksport-import opyeraцiyalarini amalga oshirish huquqini bildiradi. Bir martalik liцyenziya kompaniyalarga xorijiy hamkor bilan aniq bir bitimni amalga oshirish uchun byeriladi. Avtomatik liцyenziya davlat tomonidan xaridni, ya’ni xarid hajmini ham, tovar oqimlarining jug‘rofiy yо‘nalishini ham doimiy ravishda nazorat qilishni nazarda tutadi.
Liцyenziyalarni joylashtirishning asosiy usullariga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  Ochiq konkurs — bunda maksimal narx taklif qilgan firma liцyenziyaga ega bо‘ladi;
  
• 
  yaqqol afzallik tizimi - bunda davlat ana shu sohadagi eng obrо‘li kompaniyalarga liцyenziya byeradi;
  
• 
  harajatlar usuli - bu raqobatchilariga nisbatan kattaroq ishlab chiqarish quvvatlariga va boshqa ryesurslarga ega korxonalarga liцyenziya byerishni anglatadi.
  

О‘z-о‘zidan tushunarliki, kyeltirilgan usullar ichida eng afzali korrupцiya va oshna-og‘aynigarchilikdan xoli bо‘lgan ochiq konkurs usulidir.
YEvropa Ittifoqiga a’zo-mamlakatlar orasida eksport-import opyeraцiyalarini liцyenziyalash tovar aylanmasi umumiy hajmining 5-6 foizi darajasiga yetadi (kvotalash va liцyenziyalash bо‘yicha о‘ziga xos «lidyer» Franцiya hisoblanadi).
Liцyenziyalashni talab etadigan tovarlar rо‘yxatiga birinchi navbatda eksportga mо‘ljallangan kvotalanadigan mahsulotlar, shuningdyek, ba’zi bir maxsus guruhdagi tovarlar: stratyegik ahamiyatga ega tovar va ryesurslar, dori-darmonlar, bolalar assortimyenti va boshqalar kiradi.