|
4.9. Yuqoridan to‘p uzatishni o‘rgatish metodikasi
Yuqoridan to‘p uzatish texnikasi ba’zi elementlarini voleybol
mashg‘ulotlarini boshlagan zahoti o‘rganish mumkin. Umuman olganda,
o‘rganishning har bir bosqichiga mos keladigan texnik elementlar
mavjudligi alohida ahamiyat kasb etadi.
Inventar ham oddiy: 2
kg
og‘irlikdagi to‘ldirilgan to‘plar (yoki
yaxshisi mayda qipiqlar bilan to‘ldirilgan voleybol to‘plari). Kichik
basketbol va oddiy mayda qipiqlar bilan to‘ldirilgan voleybol to‘plari
o‘yinchilar ko‘ziga to‘kilmasligi uchun yaxshi yelimlangan bo‘lishi
kerak. Ko‘krak ustida ilib qo‘yilgan “tebranuvchi tosh” bilan
bajariladigan mashqni qayta o‘rganishda uni maxsus jismoniy
tayyorgarlik vositasi sifatida qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Yuqorida to‘pni uzatish samaradorligi asosiy shartlari keltirilgan edi.
Ular “tayanch modeli”ning yuqoridan uzatish qismida keltirilgan.
Murabbiylar muvaffaqiyatli ta’lim berishlari uchun yuqoridan uzatish
texnalogiyasi “tayanch model”ining barcha talablarini yodlab olishlari
kerak bo‘ladi. Yuqoridan uzatish texnikasi talqini modelidan taklif qilgan
modelning farqi qo‘l barmoqlar bilan to‘pni ushlash va ishlash,
shuningdek, qo‘l va oyoq harakatlari xarakterini (tirsak bo‘g‘inlarini
bukmay, oyoq uchida to‘pni “egiluvchan devor”ga irg‘itishlar) hisobga
olish lozim.
Yuqoridan uzatishning ushbu uslubini o‘rgatish jarayoni samaraliroq
bo‘lishini ta’minlash maqsadida avval murabbiyning o‘zi shaxsan
ko‘rsatib berishi, bu boradagi tajribasini qo‘llashi uchun yana qayta
takrorlab olishi kerak. Texnik uslub jismoniy ko‘rinishlardan yuqori
darajasini talab qilmagani bois, uni o‘rganib olish mumkin. Eng muhim
qiyinchilik qayta o‘rganishda, eskini unutishda va yangi ko‘nikma
shakllanishida uchraydi. Yuqoridan uzatishni bajarish uslubiga bo‘lgan
asosiy talablar “tayanch modeli” (33-rasm)da keltirilgan. Yosh
o‘yinchilar uni o‘rganib olishlari lozim. Alohida e’tiborni quyidagilarga
qaratish zarur:
Yuqoridan uzatish texnikasini o‘rgatishda murabbiyning to‘p bilan
ishlash mexanizmlari samaradorligini obyektiv baholay olish, xato va
sabablarni ko‘rish, ularni keltirib chiqaruvchi omillarni ko‘ra bilish
197
qobiliyati alohida ahamiyat kasb etadi. Odatda, bu “tayanch modeli”dan
bir yoki bir nechta talablarning buzilishi natijasidir.
O‘yinchilar va murabbiylar yuzma-yuz bo‘lganida to‘pni barmoqlar
bilan to‘g‘ri ushlashga o‘rgatish qulayroqdir. Murabbiy o‘yinchining
bilaklarini ushlab, barmoqlarini to‘p bo‘ylab to‘liq yozilishini o‘rgatadi.
Bu to‘g‘ri ko‘nikmani o‘rgatishda eng muhim jihat hisoblanadi.
Avvaliga to‘ldirilgan kichik basketbol, keyin esa voleybol to‘plari bilan
o‘rgatish mashqlarini bajarishda har bir o‘yinchining barmoq holatlarini
o‘zlashtirib olishmaguncha to‘g‘rilash kerak. Keyinchalik esa bu
texnikani to‘g‘ri bajara olmaydigan o‘yinchilar bilangina bajarish zarur.
O‘rgatish vaqtida ikki tomonlama uzatishda “devor”da to‘pni yengil
ushlash lozim. Yengil mashqlarda qo‘l bosh barmoqlari ishi katta
ahamiyat kasb etadi. Quyidagi jihatlarga alohida e’tibor qaratish lozim:
- to‘p uzatilguncha va uzatilgach, bir-biriga qaratilgan qo‘l bosh
barmoqlari bir chiziqda bo‘lishi;
- to‘p bilan ishlashda bosh barmoqlar joyini o‘zgartirish va to‘p
to‘xtaydigan vaqtda o‘yinchining burni balandligida, ya’ni ustida
bo‘lishi;
- to‘p bosh barmoqlarning butun uzunligida (barcha bo‘g‘inlari
bilan) joylashgan bo‘lishi kerak.
Bir vaziyatda barmoqlar bilan to‘pni qattiq ushlash uni so‘nggi
bo‘g‘in bilan teginish imkonini beradi va uzatish aniqligini
pasaytiradigan to‘pni yengil ushlash holatini istisno qiladi.
To‘pni qabul qiluvchining yonida turib nazorat qilinsa, to‘p bilan
ishlaganda va to‘p uzatilgach bosh barmoqlar oldinga chiqqanligini,
shuningdek, ilgarilashda tovonlar ishtirok etayaptimi, qo‘l va bilak,
bo‘ksa va tizza bo‘g‘inlari harakatlari amplitudasi qandayligini aniq
kuzatish mumkin.
O‘rgatishning oldingi bosqichlari mashqlari keyingi o‘rgatish
bosqichlarini egallashda asos bo‘lib xizmat qilishi kerak. Kelgusida
aynan shu oddiy mashqlar texnikaning to‘g‘ri tuzilmasi va mexanizmlari
saqlanishini ta’minlaydi. Vaqt o‘tishi bilan “tayanch modeli”da berilgan
to‘p uzatishlarni bajarishda harakatlar tuzilmasiga qo‘yilgan talablarga
binoan har bir o‘yinchini nazorat va o‘z-o‘zini nazorat qilish uslublarini
o‘rganish lozim. Bu holat, ayniqsa, boshqa murabbiy qo‘l ostiga
o‘tganida juda muhim hisoblanadi (terma jamoaga yoki boshqa usta
sportchilar jamoasiga) – tajriba va o‘z-o‘zini nazorat qilishning
bo‘lmasligi natijasida texnika asta-sekin buziladi, sport mahorati
pasayadi, bu esa nafaqat yuqoridan uzatish, balki barcha texnik
198
elementlarga tegishlidir. Bunda yakunlovchi mashqlar bajarish
muntazamligi va xatolarni aniqlay olish qobiliyati juda muhim
hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
